Η Εθνική Οργάνωσις Νεολαίας (ΕΟΝ) ήταν κυβερνητική οργάνωση νέων που ιδρύθηκε από το καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά το 1936 και διαλύθηκε τον Απρίλιο του 1941, τρεις μήνες μετά το θάνατό του, με την κατάρρευση του μετώπου από τη Γερμανική εισβολή.
Σκοπός της οργάνωσης αναφέρεται: για την «επωφελή διάθεση του ελευθέρου από της εργασίας χρόνου των νέων, προς προαγωγήν της σωματικής και ψυχικής καταστάσεως αυτών, ανάπτυξιν του εθνικού φρονήματος και της πίστεως προς την θρησκείαν, δημιουργίαν πνεύματος συνεργασίας και κοινωνικής αλληλεγγύης...».
Κατάταξη στην ΕΟΝ
Στις 21 Ιουνίου 1939 στην οργάνωση εντάχθηκαν υποχρεωτικά και οι πρόσκοποι. Στην περίοδο 1939-1940 στην οργάνωση συμμετείχαν πολλοί νέοι ηλικίας 8 έως 25 ετών (αναφέρονται 15.000 μέλη στις αρχές Ιανουαρίου 1938, 750.000 το 1939, 1.250.000 το 1940). Η εγγραφή των νέων δεν ήταν υποχρεωτική, αλλά γινόταν με συστηματική προσπάθεια με διάφορα μέσα να ενταχθεί στην οργάνωση το μεγαλύτερο τμήμα των νέων. Όπως αναφερόταν στον εσωτερικό κανονισμό: «Η εγγραφή ολοκλήρου της ελληνικής νεολαίας εις την Ε.Ο.Ν. αποτελεί καθήκον όλων». Αναφέρεται ότι «οι καθηγηταί των σχολείων διατάχθηκαν να οδηγήσουν στην ΕΟΝ τους νέους ομαδικά επίσης και τα σωματεία, υπαλληλικά, εργατικά κλπ. υποχρεώθηκαν να στείλουν στην οργάνωση τα παιδιά των μελών τους».
Οι Νεολαίοι είχαν τους βαθμούς Σκαπανείς και Φαλαγγίτες. Οι νεότεροι (8-14 ετών oνομαζόταν Σκαπανείς και Σκαπάνισσες και οι μεγαλύτεροι (14-25 ετών) Φαλαγγίτες και Φαλαγγίτισσες.
Η οργάνωση είχε στρατιωτικό χαρακτήρα και τα μέλη της φορούσαν χαρακτηριστικές στολές μπλε σκούρου χρώματος, χαιρετούσαν στρατιωτικά με την παλάμη ανοικτή και το χέρι προτεταμένο. Σύμφωνα με το Άρθρο 30 των Γενικών Διατάξεων του Κανονισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας, «Ο χαιρετισμός αποδίδεται δια ζωηράς προτάσεως της δεξιάς χειρός τεταμένης με δακτύλους ηνωμένους και την παλάμην εις το ύψος του δεξιού οφθαλμού, κατά το πρότυπον του καθαρώς αρχαίου ελληνικού χαιρετισμού».
Σαν επέτειος δημιουργίας της οργάνωσης είχε καθιερωθεί η 7η Νοεμβρίου 1937. Το πρώτο επίσημα αναγνωρισμένο τμήμα της ΕΟΝ ήταν οι 500 Φαλαγγίτες της Αθήνας που ορκίστηκαν στις 31 Δεκεμβρίου 1937.
ΙΕΡΑΡΧΙΑ
1. Γενικός Επόπτης, 2. Περιφερειακός Διοικητής, 3. Περιφερειακός Υποδιοικητής 4. Φαλαγγάρχης, 5. Υποφαλαγγάρχης, 6. Τετράρχης, 7. Λοχίτης, 8. Ομαδάρχης, 9. Ενωμοτάρχης, 10. Υπενωμοτάρχης.
(Πληροφορίες: WIKIPEDIA)
Όπως σε όλα τα μέρη της Ελλάδας, έτσι και στις Σάπες, το 1936 ή το 1937, ιδρύθηκε η Ε.Ο.Ν. Μέλη της έγιναν εκατοντάδες νέοι και νέες που συμμετείχαν εθελοντικά στην οργάνωση, γιατί ήταν πίστη τους ότι συμμετείχαν ενεργά για την πρόοδο και την ανάπτυξη του τόπου τους. Το πνεύμα συνεργασίας και προσφοράς επιδιωκόταν με την πραγματοποίηση αναδασώσεων, πρωτοβουλιών καθαριότητας τοπικών περιοχών κλπ. Συχνές ήταν διάφορες εκδηλώσεις, γιορτές και η συμμετοχή τους σε παρελάσεις, εκδρομές με στόχο τη σωματική τους ανάπτυξη και την καλλιέργεια εθνικής συνείδησης. H οργάνωση της ΕΟΝ διατηρήθηκε μέχρι τον Απρίλιο του 1941, λίγο μετά το θάνατο του Ι. Μεταξά, αλλά και την υποταγή της Θράκης στους Γερμανούς, οπότε άρχισε η μακρά περίοδος της βουλγαρικής κατοχής.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Επεξεργασία φωτογραφιών: Γιώργος Κεραμυδάς
Κάθε στέλεχος της ΕΟΝ, ήταν εφοδιασμένο με ένα έντυπο, κάτι σαν ΔΕΛΤΙΟ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ, σαν αυτό που βλέπουμε στην 1η φωτογραφία. Στο εσωτερικό της ταυτότητας υπήρχε μια μικρή φωτογραφία του μέλους με κάποια στοιχεία. Ένα από αυτά είναι και η ημερομηνία έκδοσης, η οποία εδώ είναι η 15/5/1938.
Η επίσημη στολή ομαδαρχισσών της Ε.Ο.Ν. Στη φωτογραφία η Ματθίλδη Γουναροπούλου, αδερφή της Αλκμήνης και κόρη της Βενετίας Γουναροπούλου.
Σάπες 1938: Στα σκαλιά του σχολείου οι δύο ομαδάρχισσες με τα κορίτσια των 2 ομάδων. Η Ματθίλδη (Μάτω) δεξιά κάτω. Δεν είναι γνωστή η δεύτερη γυναίκα.
Σάπες 1938: Μικρά και μεγάλα κορίτσια και γυναίκες, μέλη της οργάνωσης νεολαίας σε μια από τις δραστηριότητες δενδροφύτευσης σε κάποια περιοχή των Σαπών. Βλέπουμε κάποια κορίτσια να χαιρετούν με το γνωστό χαιρετισμό της οργάνωσης.
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ
Το 1940, όταν κηρύχτηκε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, τα σχολεία λειτούργησαν ως Βουλγαρικά, αφού η Θράκη ολόκληρη, μέχρι το 1944, έζησε κάτω από την κατοχή των Βουλγάρων. Την περίοδο αυτή δίδασκαν μόνο Βούλγαροι δάσκαλοι και τα Ελληνόπουλα, όσα πήγαιναν στο σχολείο, διδάσκονταν τη βουλγαρική γλώσσα.
Έτσι η Βενετία Γουναροπούλου με τις κόρες της Δόμνα, Ματθίλδη και την Ευαγγελία έφυγαν για την Άμφισσα. Με την μεσολάβηση γνωστού γυμνασιάρχη, η Δόμνα άρχισε πάλι να διδάσκει, στην Άμφισσα.
Κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια του πολέμου όλοι πλην της Δόμνας έφυγαν για τη Θεσσαλονίκη όπου και εγκαταστάθηκαν μόνιμα. Το 1942 τους παραχωρήθηκε κατοικία στον οικισμό Βάρνας Θεσσαλονίκης, όπου και απεβίωσε η Βενετία, συνταξιούχος πλέον το 1950, σε ηλικία 78 ετών.
Η Ματθίλδη εργαζόταν ως γραμματέας στο Δήμο Μαγνησίας – Θεσσαλονίκης από όπου και συνταξιοδοτήθηκε.
Η Δόμνα συνέχισε να διδάσκει στην Άμφισσα. Συχνά μιλούσε κατά του κομμουνισμού, πράγμα που προκάλεσε το μίσος των ανταρτών. Αυτοί την συνέλαβαν και τη θανάτωσαν με σκληρό τρόπο! Το γεγονός συνέβη την 27η Απριλίου 1944. Το 1950, οι υπεύθυνοι για τον φρικτό θάνατο της Δόμνας οδηγήθηκαν σε δίκη που έλαβε χώρα στην Αθήνα και στην οποία παραβρέθηκε η αδελφή της Αλκμήνη.