Στον τόπο μας, δυο ήταν οι βασικοί άξονες ανάπτυξης. Η γεωργία και η κτηνοτροφία. Ακόμη και σήμερα τα αγροτικά προϊόντα αλλά κυρίως τα κτηνοτροφικά είναι φημισμένα σε όλη την Ελλάδα. Έμποροι έρχονται στην περιοχή μας για να προμηθευτούν κρέατα για να τα διοχετεύσουν στην αγορά της πρωτεύουσας. Από αυτή την άποψη, μπορούμε να θεωρούμε τυχερούς τους εαυτούς μας, που έχουμε τη δυνατότητα να καταναλώνουμε άμεσα τα νόστιμα και υγιεινά προϊόντα της γεωργικής και κτηνοτροφικής μας παραγωγής. 

  Στη συνέχεια, θα προσπαθήσω να καταγράψω κάποια στοιχεία για μερικές δραστηριότητες παλαιότερων εποχών που σχετίζονται με την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, κυρίως τη δεύτερη. Πολύ μικρός θυμάμαι να γινόταν μια ζωοπανήγυρη στις Σάπες τη δεκαετία του 1950 και 1960. Ο χώρος που γινόταν αυτή ήταν τα αλώνια.  Οι νεώτεροι που δεν γνωρίζουν ενδεχόμενα ποια είνα τα αλώνια, αναφέρω ότι ήταν η περιοχή βόρεια των Σαπών, πίσω από τα μουσουλμανικά νεκροταφεία. Εκεί που σήμερα υπάρχει ο νέος οικισμός γύρω από τη  Δ.Ο.Υ.  

  Στις αρχές του Σεπτεμβρίου και για τρεις ημέρες γινόταν η ζωοπανήγυρη, που ταυτόχρονα ήταν και μια γιορτή για τον τόπο μας, συνδυασμένη με εμποροπανήγυρη. Μεταφέρω  σύντομη ανάμνηση της Ζωής Χατζηθεοδώρου για τις ημέρες αυτές. "Κάθε Σεπτέμβριο, στις 6 του μήνα, γινόταν η έμπορο-ζωοπανήγυρη στα αλώνια. Γέμιζε ο τόπος από λούνα παρκ, τσίρκο και θιάσους. Για μας τα παιδιά ήταν ευτυχία, δεν ξέραμε πως θα τα προλάβουμε όλα". Κι εγώ που είμαι μερικά χρόνια νεώτερος θυμάμαι αυτές τις ημέρες. Κάθε τέτοια εποχή μια τεράστια σκηνή από ένα τσίρκο έστηνε όλον τον εξοπλισμό του. Κλόουν, ακροβάτες, θηριοδαμαστές, ταχυδακτυλουργοί, άγρια ζώα σε τεράστιες κλούβες ήταν πόλος έλξης για μικρούς και μεγάλους!  

  Μικρέμποροι σε απέραντους πάγκους διαλαλούσαν την πραμάτεια τους κυρίως προς τα μικρά παιδιά. Λούνα παρκ με το γύρο του "θανάτου", η σκοποβολή σε στόχους, οι κρίκοι που ρίχναμε σε ψεύτικα παπάκια, που κολυμπούσαν σε μια πισίνα με νερό, οι κούνιες και τα αυτοκινητάκια συμπλήρωναν αυτή την πανηγυρική ατμόσφαιρα!  Την εποχή εκείνη δεν είχαμε τηλεοράσεις και πολλοί από μας βλέπαμε για πρώτη φορά άγρια ζώα της ζούγκλας!  Φανταστείτε λοιπόν το ενδιαφέρον μας. Πόσες ώρες τριγυρίζαμε γύρω από αυτόν τον πολύβουο θαυμαστό κόσμο. 

  Μετά από σχετική συζήτηση που έκανα με το Δημήτρη Κεχαγιά, ο οποίος για πολλές δεκαετίες ασχολείται με την εκτροφή μεγάλων ζώων και επίσης για πολλά χρόνια είχαν με τον αδερφό του Άγγελο κρεοπωλείο στον κεντρικό δρόμο της αγοράς, μου είπε ότι από την προπολεμική εποχή ακόμη γινόταν στις Σάπες μια φορά το χρόνο κτηνοτροφική έκθεση στην αυλή της Δημαρχίας, όταν ακόμη δεν είχε  κτιστεί το δημοτικό μέγαρο. Τότε υπήρχαν δυο τρεις αποθήκες μισογκρεμισμένες. Οι κτηνοτρόφοι, όχι μόνο των Σαπών, αλλά και των γύρω χωριών έπαιρναν μέρος στην εν λόγω έκθεση. Συμμετείχαν ακόμη και γεωργοί που είχαν δικά τους ζώα, όπως αγελάδες, βόδια, μοσχάρια κλπ. 

  Σημαντικός λόγος για τη συμμετοχή τους δεν ήταν μόνο η πώληση ή αγορά ζώων, αλλά και η πιθανή τους βράβευση από τη ειδική επιτροπή κτηνιάτρων. Η πολιτεία την εποχή εκείνη, για να βοηθήσει στην ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, που όπως προανέφερα ήταν οι βασικοί πυλώνες της ελληνικής οικονομίας, οργάνωνε παρόμοιες εκδηλώσεις για να τονώσει το ενδιαφέρον αγροτών και κτηνοτρόφων, αλλά και να προωθήσει νέες ράτσες ζώων που θα είχαν μεγαλύτερες αποδόσεις σε γάλα και κρέας. 

  Κι όλα αυτά γινόταν τότε, με την ευκαιρία της κτηνοτροφικής έκθεσης. Γεγονός που αποδείκνυε το τεράστιο ενδιαφέρον που είχε εκείνη την εποχή για τους κατοίκους των Σαπών και των γύρω οικισμών. Οι κτηνοτρόφοι που συμμετείχαν στην έκθεση έφερναν τα ζώα στην αυλή της δημαρχίας, σε καθορισμένους χώρους, όπου και τα είχαν δεμένα. Κάθε ζώο είχε στο μέτωπό του μια χάρτινη πινακίδα με έναν αριθμό, για να ξεχωρίζουν.

 Μετά τη βράβευση οι ενδιαφερόμενοι ερχόταν και πρώτα τα έλεγχαν για να διαπιστώσουν την αξία των ζώων με βάση την καλή τους υγεία, το βάρος κλπ. Βέβαια οι ζωέμποροι είχαν τη δυνατότητα, λόγω εμπειρίας, να ξεχωρίζουν τα καλύτερα και αυτά προσπαθούσαν να αγοράσουν, μετά από τα απαραίτητα ¨παζάρια", ώστε να επιτύχουν πιο καλές τιμές.  

  Προς το παρόν δεν γνωρίζω ακριβώς το χρόνο που σταμάτησαν όλες αυτές οι δραστηριότητες. Υπολογίζω πώς ήταν προς το τέλος της δεκαετίας του '60, αλλά θα επανέλθω, μόλις ολοκληρώσω την έρευνα.

 (παρακαλώ όσους έχουν πληροφορίες ή αναμνήσεις για το θέμα, να μου στείλουν κείμενα ή να επικοινωνήσουν μαζί μου).

Σάπες Οκτώβριος 1964: Κτηνοτροφική Έκθεσις Σαππών". Ήταν την εποχή που κάθε ζώο ήταν πηγή ζωής για χιλιάδες ανθρώπους στον τόπο μας. Με τα ζώα  όργωναν τα χωράφια, με αυτά μετακινούσαν τα κάρα. Από αυτά έπαιρναν το κρέας και το γάλα. Οι υπηρεσίες του κράτους, προκειμένουν να τονώσουν το ενδιαφέρον των κτηνοτρόφων, οργάνωναν κάποιες εκδηλώσεις, όπως ήταν οι Εκθέσεις. Σ' αυτές, επιτροπές από κτηνιάτρους αφού παρατηρούσαν τα ζώα, βράβευαν τα καλύτερα. Μοναδικής αξίας φωτογραφία η παραπάνω, δείχνει τους κτηνοτρόφους με τα βραβευμένα ζώα τους το φθινόπωρο του 1964.  Χώρος της έκθεσης είναι η αυλή του Δημαρχείου (δεξιά). Οι άνθρωποι και τα ζώα που φωτογραφίζονται είναι απί της οδού Κομοτηνής - Αλεξανδρούπολης. Και βέβαια φόβος από διερχόμενα αυτοκίνητα δεν υπήρχε, αφού ήταν αρκετά αραιή η κυκλοφορία τους. Από τα πρόσωπα της φωτογραφίας με πολλές πιθανότητες αναγνωρίστηκαν  ο Κώστας Ταμπούρας, αριστερά του αγροφύλακα και δεξιά του ο Βαγγέλης Χριστακάκης, από την Αετοκορυφή. Φυσιογνωμικά από όσο μπορώ να υποθέσω στην άκρη δεξιά πρέπει να είναι ο Χαλήλ Χότζογλου. Ευχαριστώ το Βαγγέλη Γιαννελάκη για τη βοήθεια. Για τα λοιπά πρόσωπα θα επανέλθω,  

Ευχαριστώ το φίλο Τέλη Κελεσίδη, από την Κομοτηνή που μου έστειλε αυτή τη φωτογραφία. Υπάρχει στο αρχείο των "Γενικών Αρχείων του Κράτους" στην Κομοτηνή.

Σάπες 1981: Φωτογραφία από ένα επάγγελμα που δεν υπάρχει πλέον. Τουλάχιστον έτσι όπως το ξέραμε οι κάπως μεγάλοι. Ο πεταλωτής ήταν απαραίτητος για να "περιποιηθεί" τα πόδια των μεγάλων ζώων, κυρίως των βοδιών, αγελάδων, αλόγων, μουλαριών και γαιδουριών. Αυτά δηλαδή που τα χρησιμοποιούσαν οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι για τις "βαριές" δουλειές. Ένα ζώο για να πάρει μέρος σε μια κτηνοτροφική έκθεση θα έπρεπε απαραίτητα να περάσει από τον πεταλωτή για να του "φορέσει" τα καινούρια σκαρπίνια του!  Δεν ήταν εύκολη η δουλειά τους, γιατί κατά καιρούς πολλοί πεταλωτές είχαν τραυματισθεί από κλωτσιές ζώων αλλά και πολλά ζώα έχουν πληγωθεί από κακό πετάλωμα, με αποτέλεσμα να κουτσαίνουν. Το πετάλωμα ενός «νορμάλ» που δέχονταν, γίνονταν ως εξής: Ένας άντρας σηκώνει το πόδι του αλόγου μέχρι το γόνατο και το κρατεί στον αέρα. Ο δε πεταλωτής γονατιστός με μια τανάλια βγάζει τα φθαρμένα (καρφιά και πέταλο). Μετά μ’ ένα κοφτερό εργαλείο περιποιείται το πέλμα του κεράτινου νυχιού κι ύστερα τοποθετεί το ανάλογο πέταλο ( μια σιδερένια πλάκα με ανάλογες τρύπες στα πλάγια). Το πέταλο έπιανε όλο το πέλμα του ποδιού. Ο πεταλωτής, λοιπόν, γονατιστός τοποθετούσε το πέταλο (που είχε πάρει μέτρα από πριν) στο πέλμα του ποδιού περνώντας μέσα από τις τρύπες τα καρφιά, τα χτυπούσε με το σφυρί μεθοδικά και προσεκτικά. Γιατί το καρφί έπρεπε να μπήχνεται και να βγαίνει στα πλάγια του νυχιού και ούτε πολύ χαμηλά, γιατί μπορούσε να σπάσει ή και να φθαρεί γρήγορα το νύχι, ούτε και πολύ ψηλά, γιατί μπορούσε να τραυματίσει και να πονέσει το πόδι του ζώου. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, ο πεταλωτής έπρεπε να είναι επιδέξιος κι επιτηδευμένος. Γι’αυτό ο πεταλωτής στην αρχή χτυπούσε με το σφυρί σιγά – σιγά το «κεφάλι» του καρφιού και μετά πιο δυνατά και πάντα ρυθμικά και μεθοδικά κι ακούγονταν ο ρυθμικός χτύπος τακ – τουκ, και μια στο καρφί και μια στο πέταλο. Μ’αυτόν τον τρόπο χτυπήματος ο πεταλωτής ρύθμιζε και στάθμιζε τη δύναμή του. Απ’το πετάλωμα των ζώων ο λαός έπλασε τη σοφή παροιμία «Μια στο καρφί και μια στο πέταλο».  

Τη φωτογραφία βρήκα στο αρχείο του Αλέκου Χαρισιάδη. Δυστυχώς, ενώ γνώριζα τον πεταλωτή, δε θυμάμαι το όνομά του, αλλά θα επανέλθω. Θυμάμαι ότι το πεταλωτήριο βρισκόταν στην κεντρική πλατεία, ακριβώς δίπλα από το καφενείο του Παν. Ευσταθόπουλου, ή αν θέλετε εκεί που σήμερα βλέπετε το φωτογραφείο του Ριτβάν.  Εδώ, ο πεταλωτής πεταλώνει το ζώο στην αυλή του ιδιοκτήτη του, κάποιου μουσουλμάνου. 

  (3/11/2015: Στη φωτογραφία ο πεταλωτής είναι ο Σαντίκ Ναλμπάντ, ο γείτονάς μου. Διδάχθηκε την τέχνη από τον πατέρα του. (η πληροφορία προέρχεται από τη συντοπίτισσά μου δασκάλα Νικολέττα Ισπυρλίδου).

ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΤΟΥΣ ΣΥΝΤΟΠΙΤΕΣ ΜΟΥ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΓΝΩΣΗ ΤΟΥΣ ΑΝΑΛΟΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕΙ ΜΑΖΙ ΜΟΥ...