Το πρώτο πάρκο των Σαπών
Στις Σάπες, πριν ακόμη δημιουργηθεί το ήδη γνωστό μας δημοτικό πάρκο, στη θέση που βρίσκεται σήμερα, υπήρχε πριν από τη βουλγαρική κατοχή ένα άλλο. Αυτό βρισκόταν στο χώρο του Γυμνασίου Σαπών. Την περίοδο 1932-34 η τότε κοινοτική αρχή αποφάσισε να δημιουργήσει σε μια έκταση 15 περίπου στρεμμάτων το πρώτο δημοτικό πάρκο, για την αναψυχή των κατοίκων. Σχεδόν όλοι οι δημότες, με ό,τι μέσο διέθετε, ακόμη και με αραμπάδες, πρόσφερε εθελοντικό έργο για την ολοκλήρωση. Όμως μεγάλο πρόβλημα ήταν η έλλειψη νερού, λόγω και της ανύπαρκτης τότε υποδομής δικτύου ύδρευσης. Το πάρκο αυτό χρησιμοποιήθηκε και μετά τη Βουλγαρική Κατοχή, περίπου μέχρι το 1952. Aπό το βιβλίο του Χρ. Τσιτσώνη και στο θέμα για τα χαρακτηριστικά κοινοτικά έργα εντόπισα την εξής αναφορά: Δημιουργία μεγάλου πάρκου Κοινοτικού. [1932-1934]. Δεν αναφέρει δαπάνη κατασκευής. Βρήκα πολλές φωτογραφίες από το κοινοτικό πάρκο, που δείχνουν ότι ήταν για πολλά χρόνια τόπος διασκέδασης. Υπήρχε δε και ένα κτίσμα που εξυπηρετούσε τις ανάγκες ενός κυλικείου. Ήταν εφοδιασμένο με γραμμόφωνο και εξωτερικό μεγάφωνο! Διέθετε και πίστα χορού.
Ήταν ο αγαπημένος χώρος των νέων της εποχής. Θα δανειστούμε πάλι ένα απόσπασμα από τα λόγια της Ζωής Χατζηθεοδώρου, η οποία ζούσε τότε ως νέα κοπέλα στις Σάπες και περιγράφει με όμορφα λόγια τις αναμνήσεις της. Γράφει λοιπόν η κ. Ζωή:
"Το πάρκο των Σαπών, παλιά ήταν όπου σήμερα είναι το Γυμνάσιο και Λύκειο. Ήταν όμορφο παρκάκι. Το χαιρόμασταν όλοι και το περιποιούταν ο Κιμπάρης, ένας καλόκαρδος μουσουλμάνος, που όλοι τον αγαπούσαν, (τότε οι σχέσεις χριστιανών και μουσουλμάνων ήταν σχεδόν αδελφικές).
Τα βράδια λοιπόν, οι Σαπαίοι συγκεντρώνονταν στο πάρκο να δροσιστούν και να πιούνε τη γκαζόζα τους στο μικρό κεντράκι που υπήρχε. Το κεντράκι αυτό διέθετε και πίστα χορού και μεγάφωνο με ωραίους δίσκους της Δανάης, Κάκιας Μένδρη, Αττίκ. Ετσι ακούγαμε "της μιας δραχμής τα γιασεμιά", "δυο μαύρα μάτια" κι ένα σωρό άλλα τραγούδια της εποχής. Πάντα δε ακολουθούσε ο χορός των ζευγαριών, ταγκό, βαλς, φοξ τροτ. Νέες και νέοι της εποχής ήταν οι αδελφοί Μπακιρτζή, Καψάλα, Καραμουσαλίδου, Πενηντάρη Χρυσούλα, Μάτω και Δόμνα Γουναροπούλου, οι αδελφοί Χαστά. Πάντοτε τα κορίτσια συνοδεύονταν από τους αδελφούς τους.
Τι όμορφα που ήταν εκείνα τα βράδια, Θεέ μου! Μοσχομύριζε το θυμάρι, το φλισκούνι. Το φεγγάρι θεόρατο πρόβαλλε από το διπλανό βουνό. Ακούγαμε τα τσακάλια, τα σκυλιά και ριγούσαμε. "
Ο νέος δημοτικός κήπος.
Μαζί με την ανέγερση του Δημαρχείου, σχεδόν ταυτόχρονα, διαμορφώθηκε ένας νέος δημοτικός κήπος, (1952) προς τη δυτική πλευρά του δημοτικού μεγάρου. Πριν ολοκληρωθεί η διαμόρφωση του αύλειου χώρου της Δημαρχίας (1969-70), υπήρχε ένα ρέμα ανάμεσα, ήταν ο μπουκλοτζάς. Από το 1953 μέχρι το 1970 υπήρχε γύρω από το νέο πάρκο μια συρμάτινη περίφραξη. Με έξοδα του δήμου, με τη φροντίδα ενός μουσουλμάνου κηπουρού, του Κιμπάρ Ιμπράμ, όπως τον ξέραμε και με αρκετή προσωπική εργασία των Σαπαίων, το πάρκο αυτό έγινε το αγαπημένο στέκι μικρών και μεγάλων. Λέγεται ότι στη θέση του σημερινού πάρκου, υπήρχε πριν από το 1932, μικρό νεκροταφείο, το οποίο καταργήθηκε τη χρονιά εκείνη, για να μεταφερθεί στη σημερινή γνωστή θέση.
Θυμάμαι ότι την περίοδο που ήμασταν παιδιά του δημοτικού σχολείου, παίζαμε εκεί ώρες ατελείωτες. Ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες, το καλοκαίρι, τα αγαπημένα μας παιχνίδια ήταν το "κρυφτό" και ο "πόλεμος'. Επίσης δε θα ξεχάσω τους ήχους των τραγουδιών που ακουγόταν από το γειτονικό ταβερνάκι του Θόδωρου Παπαδόπουλου. Τα τραγούδια του Καζαντζίδη, του Γαβαλά, του Αγγελόπουλου, κλπ ακόμη ηχούν στ' αυτιά μου!
Τα απογεύματα, τις καθημερινές, αλλά ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα, ο δρόμος μπροστά από το πάρκο, προς την Κομοτηνή, γέμιζε από νέους και νέες, που έκαναν τη βόλτα τους. Παρέες παρέες πηγαινοερχόμασταν πάνω κάτω πολλές φορές, μέχρι που βράδιαζε! Φόβο από αυτοκίνητα δεν είχαμε. Τότε, σπάνια περνούσαν αυτοκίνητα!
Μετά το 1970 έγιναν έργα επικάλυψης του χειμάρρου Μπουκλοτζά κι έτσι συνδέθηκε ο δημοτικός κήπος με την πλατεία του δημοτικού μεγάρου. Το έργο αυτό βοήθησε ιδιαίτερα στη μείωση των κουνουπιών, αλλά και των βατράχων που ζούσαν στα νερά του χειμάρρου! Μικρά παιδιά τότε, με ξύλα και πέτρες κυνηγούσαμε τα "κόκκινα και γαλάζια αεροπλανάκια" ! Τις νύχτες άκουγες τις ατέλειωτες συναυλίες των βατράχων...μέσα από τα τρεχούμενα νερά του χειμάρρου, που κατά παράξενο τρόπο υπήρχαν ακόμη και τους καλοκαιρινούς μήνες.
Μετά το 1975 και μέχρι το 1978, ολοκληρώθηκε η ανέγερση κυλικείου στην βορειοανατολική γωνία του πάρκου. Η ομορφιά του χώρου, τα ψηλά πεύκα, η δροσιά τις καλοκαιρινές ημέρες έκαναν το μέρος αυτό το αγαπημένο στέκι των νέων.
Φωτογραφίες από τα 2 πάρκα
1948: Στο παλιό δημοτικό πάρκο παρέα φίλων. Έχει ενδιαφέρον να μάθετε ότι οι νεαροί αυτοί, τουλάχιστον οι τρεις, είναι γνωστά άτομα της κοινωνίας των Σαπών, που και σήμερα, μετά από 64 χρόνια, οι δύο, ο Νίκος Τσιαντούκας (πάνω στο δέντρο) και ο Θανάσης Μαλλίδης ζουν στις Σάπες. Καθιστός ο Κώστας Γιουφτσιάδης, που δεν βρίσκεται στη ζωή. Δεν γνωρίζω ποιος είναι ο νεαρός με το κοστούμι. (αρχείο φωτογραφίας: Κώστας Γιουφτσιάδης).
1948. Από τις πιο παλιές φωτογραφίες που βρήκα από το πρώτο πάρκο. Πίσω από τους τρεις νέους διακρίνεται καθαρά το κεντρικό κυκλικό παρτέρι με τα φυτά. Στο βάθος φαίνεται το χαρακτηριστικό σχήμα στους λόφους ανατολικά των Σαπών. (φωτο: αρχείο Γιουφτσιάδη Κ.)
1948. Είναι από τις πιο παλιές φωτογραφίες που βρήκα για το πρώτο πάρκο των Σαπών. Πίσω διακρίνεται και το μικρό κεντράκι του. Στη φωτογραφία από αριστερά: Ζωή Καφετζή, Ζωή Ανέστογλου, Σταυρούλα Βαλασιάδου. Η φωτογραφεία ανήκει στο αρχείο της Ζωής Ανέστογλου - Γιουφτσιάδου.
1948. Άλλη μια φωτογραφία από το πρώτο πάρκο της ίδιας εποχής. Ο Γιώργος Μουχταράκος φωτογραφίζεται από το φίλο του Αλέκο χαρισιάδη. Στο βάθος διακρίνεται μια μεγάλη παρέα νέων, ενώ διακρίνεται και το κεντράκι του πάρκου.
Σάπες γύρω στα 1949 στο παλιό δημοτικό πάρκο. Τρεις φίλοι σε μια αναμνηστική φωτογραφία από αριστερά: Αλέκος Χαρισιάδης, Δημήτρης Στέργιογλου, Θόδωρος Βαλασιάδης. Αυτή τη φωτογραφία την πρόσθεσα και για έναν ακόμη λόγο. Στο βάθος φαίνονται μερικά σπίτια, σήμερα πίσω από το Κέντρο Υγείας. Είναι από τα ελάχιστα που υπήρχαν ακόμη τότε και ήταν παλιές βουλγαρικές κατοικίες. Τα κτίσματα αυτά όλα είχαν τα εξής χαρακτηριστικά. Ήταν διώροφες και το ισόγειο ήταν σταύλος και αχυρώνας μαζί. Εκεί έμεναν τα διάφορα οικόσιτα ζώα. Ο επάνω όροφος ήταν η κατοικία της οικογένειας. Τα σπίτια αυτά, ακόμη και σήμερα σώζονται με μερικές βελτιώσεις και ανακαινίσεις με τη διαφορά ότι και ο ισόγειος χώρος κατοικείται από ανθρώπους.
1949 στο παλιό δημοτικό πάρκο. Δυο οικογένειες που τα ονόματά τους δεν τα γνωρίζουν οι νέοι κάτοικοι των Σαπών. Από αριστερά, με τη στολή του στρατιώτη, ο Σπύρος Κηπουρός με τη γυναίκα του Ελένη και το γιο του Χαράλαμπο (καθιστό). Ο Σπύρος ήταν έμπορος και διατηρούσε για χρόνια παντοπωλείο εκεί που σήμερα βρίσκεται το κατάστημα "Γεύση και Υγεία". Στα δεξιά της φωτογραφίας η οικογένεια του Γιάννη Χατζηχανίδη με τη γυναίκα του Τριανταφυλλιά και τη μικρή κόρη τους τη Βούλα που σήμερα είναι παντρεμένη με το Γιάννη Κιουπτσή. Ο Γιάννης Χατζηχανίδης ήταν μαραγκός στο επάγγελμα και το εργαστήριό του βρισκόταν κοντά στα "τσαγκαράδικα". (αρχείο Βούλας Κιουπτσή).
1949. Από το πρώτο πάρκο με διαφορετικό φόντο. Στο βάθος ξεχωρίζουμε το δημοτικό σχολείο και την εκκλησία, ενώ φαίνεται καθαρά η είσοδος του πάρκου. Βλέπουμε τον Κ. Γιουφτσιάδη παρέα με φίλο του μαθητή του Γυμνασίου.
Σάπες 1952: Ο νέος Δημοτικό Κήπος άρχισε να γίνεται αμέσως ο πόλος έλξης μικρών και μεγάλων από τις πρώτες ημέρες της λειτουργίας του. Μπροστά στην είσοδό του και ανάμεσα από τα πρόσωπα της φωτογραφίας μπορούμε να διακρίνουμε τους μικρούς και ασβεστωμένους κορμούς των πρώτων πεύκων. Ένα σημείο που τράβηξε την προσοχή μου αμέσως και που το είδα για πρώτη φορά, είναι η μαρμάρινη επιγραφή που υπάρχει στην κολόνα της εισόδου. Απ΄όσο μπορώ να ξεχωρίσω γράφει: "ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΣΑΠΠΩΝ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΙΚΟΓΛΟΥ". Αρχικά δεν γνώριζα για το όνομα αυτό. Αργότερα έμαθα από την κόρη του Κιμπάρ την Εμινέ, ότι ο Νίκογλου ήταν την εποχή εκείνη Νομάρχης Ροδόπης και στο ενδιαφέρον αυτού του ανθρώπου οφειλόταν η δημιουργία του δημοτικού πάρκου. Επί δημαρχίας Χρήστου Τσιτσώνη αφαιρέθηκε η μαρμάρινη επιγραφή, χωρίς να είναι γνωστοί οι λόγοι! Από τα πρόσωπα που εικονίζονται στην όμορφη αυτή φωτογραφία είναι οι: Θόδωρος Γιόγκατζης, Δημήτρης Λυμπέρης, Βενιζέλος Κιρκινέζης (ο πάτερ Βασίλειος) και ο Γιώργος Ψαθάς. Η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο του Βασίλειου Κιρκινέζη και έχει δημοσιευτεί στην εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟΨΗ".
1952: Φωτογραφία από μία Κυριακάτικη βόλτα ένα φθινοπωρινό απόγευμα του 1952, εξήντα ακριβώς χρόνια πριν! Ξαναγράψω ότι η βόλτα την εποχή εκείνη ήταν μια από τις αγαπημένες συνήθειες των νέων στις Σάπες. Αυτή γινόταν στο δρόμο μπροστά από το δημοτικό πάρκο. Συνήθως άρχιζε μπροστά από το Δημαρχείο και έφτανε μέχρι το ύψος των νεκροταφείων και μετά πίσω και μετά πάλι από την αρχή! Μικρές παρέες από φίλους και φίλες βάδιζαν σε αργό ρυθμό συζητώντας ή ανταλλάσσοντας αστεία και πειράγματα μεταξύ τους. Και βέβαια δεν έλειπαν και οι "κρυφές" ματιές ανάμεσα στους νέους και τις νέες. Την εποχή εκείνη λειτουργούσε και ο κινηματογράφος στο ισόγειο του δημοτικού μεγάρου. Ένα μέρος των περιπατητών, μετά από μια ολιγόωρη βόλτα κατέληγε στη παρακολούθηση κάποιας ταινίας. Άλλες πάλι παρέες πήγαιναν σε κάποια ταβέρνα για να απολαύσουν ένα ποτηράκι κρασί. Στην εποχή εκείνη, βλέπετε με ποιον τρόπο ήταν ντυμένοι οι νέοι των Σαπών. Κομψό κουστουμάκι, γραβάτα και μαντηλάκι στο πέτο! Η τελευταία λέξη της μόδας. Από αριστερά ο Αλέκος Κιρκινέζης, ο Χριστόδουλος Πασχαλίδης και ο Γρηγόρης Χαριτόπουλος. Επειδή στο δρόμο αυτό μερικά χρόνια αργότερα περπάτησα κι εγώ με τους φίλους, θυμάμαι τις αμυγδαλιές που φαίνονται δεξιά και αριστερά και πόσες φορές σκαρφαλώναμε στα κλαδιά τους για να μαζέψουμε τα νόστιμα "τσάγαλα" της άνοιξης! Πίσω αριστερά διακρίνουμε τα ασβεστωμένα δέντρα του πάρκου. Στο μέσον διακρίνεται το νέο τότε κτίριο του Δήμου. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στην Ελεύθερη Άποψη και ανήκει στο οικογενειακό αρχείο της Βίκυς Κιρκινέζη. Τέλος παρατηρώ και την ύπαρξη ενός κάρου στην άκρη του δρόμου. Θυμάμαι ότι αριστερά και δεξιά υπήρχαν μικρά αμπελάκια και μπαξέδες όπου οι ντόπιοι καλλιεργούσαν λίγα κλήματα, λαχανικά και δέντρα για τις ανάγκες τους. Κι επειδή δεν υπήρχε κοντα νερό, τα πότιζαν με βαρέλια, φορτωμένα στα κάρα.
1953. Όμορφη φωτογραφία μιας παρέας φίλων στο νεότατο δημοτικό πάρκο. Στο βάθος βλέπουμε το κυκλικό παρτέρι με τα λουλούδια και γύρω γύρω τα παγκάκια. Από αριστερά αναγνωρίζω τους: Κ. Γιουφτσιάδη, Γρ. Χαριτόπουλο, Κ. Κηπουρό και κάτω το Γ. Σεραφειμίδη και Κ. Πορτοκάλογλου. (αρχείο Κ. Γιουφτσιάδη)
1955. Μπροστά στο νέο δημοτικό πάρκο, κυριακάτικη βόλτα από μια παρέα κοριτσιών. Από αριστερά η Ρούλα Βογδανίδου, Καλλιόπη Μαλέ και Ζωή Καφετζή (αρχείο φωτογραφίας). Η Καλλιόπη ήταν θεία μου και τα μαύρα ρούχα ήταν από το πένθος για το θάνατο του πατέρα της εκείνη τη χρονιά!
Χειμώνας του 1956. Στην είσοδο του νέου δημοτικού πάρκου σε μια αναμνηστική φωτογραφία οι τρεις φίλοι Κώστας Βραδέλης, Χουσεΐν Χατζή Χασάν και Μούκανος Νίκος. Στην κολώνα της εισόδου του πάρκου, διακρίνεται η μαρμάρινη επιγραφή, όπου γράφει: "ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΣΑΠΠΩΝ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΙΚΟΓΛΟΥ". Το πάρκο έφερε το όνομά του λόγω της μεγάλης συμβολής που είχε στη δημιουργία του. Ο Στέφανος Νίκογλου είχε μικρασιατική καταγωγή, ήταν δικηγόρος και διετέλεσε νομάρχης σε πολλούς νομούς, όπως των Σερών, της Καβάλας, της Ροδόπης και της Ξάνθης. Διετέλεσε και Γενικός Διοικητής Θράκης.
Φθινόπωρο του 1956. Μια όμορφη φωτογραφία από το αρχείο της Φώφης Σαββίδου-Τσερέκα. Είναι η μικρή στο καρότσι. Τη βόλτα στο πάρκο ανέλαβε η νονά της Κούλα Γκαϊντατζίδου. Η φωτογραφία έχει υποστεί ψηφιακή επεξεργασία και στη συνέχεια επιχρωματισμό. Το νέο δημοτικό πάρκο διανύει ήδη τον έβδομα χρόνο από την αρχική δεντροφύτευση και φαίνεται να έχουν πάρει σημαντικό ύψος, καθότι πεύκα!
Περίπου στα 1957. Ο δρόμος προς την Κομοτηνή, δίπλα στο νέο πάρκο, ήταν για πολλά χρόνια ένας χώρος για την καθιερωμένη "βόλτα". Aν και χειμώνας, όπως φαίνεται και από την εμδυμασία, οι Σαπαίοι δε λησμονούσαν μια όμορφη και αγαπημένη τους συνήθεια. [Αρχείο Σταυρούλας Γιουφτσιάδου-Βαλασιάδου.]
Στο χώρο του δημαρχείου στις 4 Απριλίου 1966, οι δύο υπάλληλοι του Δήμου στολίζουν το χώρο με κλαδιά προφανώς για την υποδοχή κάποιου επίσημου προσώπου. Επάνω στη σκάλα ο Μιχάλης Μαυρίδης και κάτω ο κηπουρός του πάρκου Κιμπάρ Ιμπράμ που του δίνει τα κλαδιά. Στο βάθος ξεχωρίζει και ο τότε δήμαρχος Χρήστος Τσιτσώνης. (η φωτογραφία από το αρχείο της οικογένειας Κιμπάρ Ιμπράμ).
Από την εποχή του 1950, που δημιουργήθηκε το Δημοτικό πάρκο, πέρασαν 66 χρόνια! Το Φεβρουάριο του 2015, παρουσιάστηκε το πρώτο μεγάλο πρόβλημα! Δυνατοί άνεμοι ξερίζωσαν αρκετά από τα πανύψηλα πεύκα που κάλυπταν τη μεγαλύτερη επιφάνεια του πάρκου, ενώ μερικά ακόμη έγειραν επικίνδυνα! Η δημοτική αρχή προσκάλεσε ομάδα ειδικών επιστημόνων για να ελέγξουν την επικινδυνότητα των δέντρων. Λέγεται ότι κρίθηκε απαραίτητο να εκριζωθούν όλα τα υπόλοιπα δέντρα! Έτσι, το Νοέμβριο του 2016 συνεργεία έκοψαν όλα τα πεύκα με αποτέλεσμα οι κάτοικοι των Σαπών να αντικρύσουν ένα πρωτόγνωρο και ίσως και σοκαριστικό θέαμα! Το μέρος πού όλοι γνωρίζαμε ως ένα μικρό δασάκι, πνεύμονα οξυγόνου, φάνταζε άδειος και ερημικός! Ευχή όλων μας, οι υπεύθυνοι του Δήμου Σαπών να φροντίσουν ώστε ο χώρος γρήγορα να αποκατασταθεί και να παραδοθεί όμορφος και ασφαλής στους δημότες και ειδικά στα παιδιά.
Δεκέμβριος 2016. Στα μέσα του Δεκεμβρίου 2016, η Δημοτική Αρχή του Σταυρίδη Γιάννη, εγκατέστησε το μηχάνημα για την εκρίζωση των δέντρων που κόπηκαν για να συνεχιστεί μετά η φύτευση των νέων. Από τη σελίδα αυτή θα παρακολουθούμε το θέμα, αφού εδώ αναφέρουμε την ιστορία των πάρκων των Σαπών και για το μέλλον οι πληροφορίες αυτές θα αποτελούν πηγές γνώσης και ενημέρωσης. Επίσης από την επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου αντιγράφουμε το παρακάτω δημοσίευμα:
"Πιστή στο χρονοδιάγραμμα που είχε εξ αρχής τεθεί για την ανασύσταση και την ανάπλαση του πάρκου των Σαπών, η δημοτική αρχή προχωρά στην εκρίζωση των πεύκων που κόπηκαν υποχρεωτικά για λόγους ασφαλείας.
Η όλη διαδικασία ξεκίνησε χθες Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου θα συνεχιστεί με γοργούς ρυθμούς και τελεί υπό την επίβλεψη του ίδιου του Δημάρχου Μαρώνειας Σαπών Γιάννη Σταυρίδη.
Η διαδικασία είναι εξαιρετικά δύσκολη καθώς τα δέντρα που κόπηκαν ήταν δεκάδες , πολύ μεγάλα με βαθιές ρίζες, ωστόσο θα ολοκληρωθεί σύντομα προκειμένου ο χώρος να διαμορφωθεί και να προχωρήσει η φύτευση νέων καλλωπιστικών δέντρων όπως η μελέτη που έχει εγκριθεί προβλέπει.
Διαψεύδονται έτσι οι …Κασσάνδρες που ήθελαν να μην προχωρά η προσπάθεια η οποία οδηγήθηκε μοιραία στην κοπή λόγω χρόνιας αδράνειας και λαθών του παρελθόντος .Οι Σάπες θα αποκτήσουν ένα νέο όμορφο πάρκο το οποίο θα είναι εμβληματικό και σύγχρονο αποτελώντας ταυτόχρονο χώρο αναψυχής και ψυχαγωγίας". (Φωτογραφία: ιστοσελίδα Δήμου Σαπών)...