Ο Φωκίων Μπακιρτζής (1900 - 1950) γεννήθηκε στη Βίγα. Είχε άλλα τρία αδέρφια,
τη Σμαραγδή, μετέπειτα σύζυγο Παντελή Βαφειάδη,
τη Φεβρωνία, μετέπειτα σύζυγο Πέτρου Αμπατζή και
το Δημήτριο Μπακιρτζή (1876-!), ο οποίος αργότερα έφτιαξε το μύλο στις Σάπες.
Στη Βίγα σφαγιάστηκε ο ελληνορθόδοξος ανδρικός πληθυσμός μεταξύ αυτών και οι σύζυγοι των δύο αδερφάδων του Δημητρίου & Φωκίωνα Μπακιρτζή, Παντελής Βαφειάδης και Πέτρος Αμπατζής.
Ο Φωκίων Μπακιρτζής, συνελήφθη από τους Τούρκους, φυλακίστηκε, αλλά δραπέτευσε από τη φυλακή λυγίζοντας τα σίδερα. Μετέπειτα, ειδοποίησε τις συμμαχικές δυνάμεις για τη μεγάλη σφαγή που διεπράττετο, ώστε να επέμβουν και να σταματήσει το κακό, ενώ κρύβεται στο καμπαναριό της εκκλησίας για να γλυτώσει.
ΜΕ ΤΟ ΠΛΟΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΝΕΙΟ ΤΗΣ ΒΙΓΑΣ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Το Σεπτέμβρη του 1922, η Θεολογία, σύζυγος Δημητρίου Μπακιρτζή με τα πέντε παιδιά της, παίρνει το δρόμο της προσφυγιάς μόνη, χωρίς τον άνδρα της, ο οποίος όπως προαναφέρθηκε βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη. Μαζί της βρίσκονται οι οικογένειες των αδερφών του συζύγου της, (χήρες πλέον, η Σμαραγδή Βαφειάδου με έξι παιδιά και η Φεβρωνία Αμπατζή με τέσσερα παιδιά, αφού οι σύζυγοι τους είχαν σφαγιαστεί). Στο ίδιο πλοίο και ο Φωκίωνας με τη γυναίκα του Ελένη, τα δύο τους παιδιά, και η αδελφή της Ελένης με το συζύγό της Γιώργο Χαλβατζή με ένα παιδί. [Πληροφορίες: Φούλη Ιωακειμίδου – Χαρμαντζή, Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2012].
Την Ελένη (1902-1972) το γένος Άμπουτ Παντελή από το Χαλέπι Συρίας (κατά μία εκδοχή), που λεγόταν Ναζλού, ο Φωκίων τη γνώρισε σε κάποια πολεμική επιχείρηση και την έφερε στη Βίγα σε μικρή ηλικία. Μαζί της απέκτησε εννέα παιδιά. Τα δύο πρώτα γεννήθηκαν στη Βίγα.
- Ο Ευστράτιος (1917-1950) παντρεύτηκε τη Συμερούδα (1923-1950), το γένος Μούκανου. Απέκτησαν μια κόρη την Ελένη, η οποία ζει σήμερα στη Θεσσαλονίκη ως Μανιαδάκη.
- Ο Γεώργιος, παντρεύτηκε την Έλλη Κεραμέα. Απέκτησαν δυο παιδιά. Τη Μαρούλα και την Ελένη. (Κομοτηνή).
- Ο Ιωάννης, πέθανε σε ηλικία 15 ετών.
- Ο Παντελής (1927-1948), σκοτώθηκε στη γέφυρα Μπουραζανίου την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου.
- Ο Κωνσταντίνος (1928-2012), παντρεύτηκε την Άρτεμι Σεραφειμίδου και απέκτησαν δύο παιδιά, την Ελένη (Θεσσαλονίκη) και το Φωκίωνα (Κομοτηνή).
- Η Αθηνά (1931-2017), παντρεύτηκε το Βίκτωρα Κοζέη και απέκτησαν δυο παιδιά. Το Νικόλαο και τον Ιωάννη (Θεσ/νίκη).
- Ο Αθανάσιος (1932-2002), παντρεύτηκε την Ευτυχία Κοτσιλά και απέκτησαν δυο παιδιά. Τον Παντελή (Θεσ/νίκη) και την Αναστασία (Κομοτηνή).
- Η Παρασκευή, παντρεύτηκε το Νικόλαο Στεφανίδη. Απέκτησαν τρία παιδιά, την Αλεξάνδρα (Ξάνθη), την Ελένη και το Φώτη (Κομοτηνή).
- Ο Κίμων (1934-2018) παντρεύτηκε την Ελπινίκη Κουκούλη. Μετά τις Σάπες μετακόμισαν στην Κομοτηνή. Απέκτησαν δύο παιδιά. Την Ελένη (Θεσ/νίκη) και το Φωκίωνα (Κύπρος).
ΣΠΑΝΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
1924: Το πρώτο Κοινοτικό Συμβούλιο Σαπών. Ιστορική φωτογραφία που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Χρήστου Τσιτσώνη 'Σάππαι". Την ίδια αυτή φωτογραφία και αυθεντική της εποχής εκείνης μου χάρισε η κ. Αρτεμισία Μπακιρτζή, σύζυγος Κωνσταντίνου, γιου του Φωκίωνα και την ευχαριστώ πολύ. "Σου τη δίνω σε σένα γιατί εσύ θα την αξιοποιήσεις και θα τη διασώσεις", μου είπε... Ήταν τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων από την Ανατ. Θράκη στις Σάπες. Ο Φωκίων για πάνω από δέκα χρόνια αναμείχθηκε ενεργά στα κοινά του τόπου. Το 1924 ήταν σύμβουλος της κοινότητας με Πρόεδρο τον Νικόλαο Καπζάλα...
Από το αρχείο του Θανάση Μπακιρτζή. Μοναδικής αξίας οικογενειακή φωτογραφία της παλιάς εποχής από σχολική παράσταση της 25ης Μαρτίου! Το μικρό κοριτσάκη είναι η Παρασκευή, το προτελευταίο παιδί του Φωκίωνα, που γεννήθηκε το 1927 στις Σάπες. Υπολογίζω την ηλικία της γύρω στα 8 χρόνια και το έτος γύρω στα 1934 με '35. Η Παρασκευή, παντρεύτηκε το Νικόλαο Στεφανίδη. Απέκτησαν τρία παιδιά, την Αλεξάνδρα (Αλέκα), (Ξάνθη), την Ελένη και το Φώτη (Κομοτηνή).
Σάπες 1938: Φωτογραφία από το αρχείο του Σταύρου Λεωνίδα Αγγελίδη. Περίοδος αποκριάς και ένα μεγάλο κομμάτι της πιάτσας συγκεντρώθηκε για μια αναμνηστική φωτογράφιση. Με τη βοήθεια του Σταύρου Αγγελίδη, κατέγραψα κάποια ονόματα. 1: Φωκίων Μπακιρτζής, 2: Σωκράτης Χαρπαντίδης, 3: Γιώργος Βαφειάδης, τσαγκάρης. 4: Χαράλαμπος Σεραφειμίδης. 5: Ιμπραήμ (ήταν "σουνετζής", το έθιμο του σουνέτ (περιτομή) των μουσουλμάνων). Κάποιοι, προφανώς για διασκέδαση έφτιαξαν ένα καρότσι που το έσερνε ένας ταλαίπωρος σκύλος, του οποίου το όνομα ήταν "Μπόμπης". [Μερικά ακόμη σχόλια: Ο Γ. Βαφειάδης μετά τη Βουλγαρική κατοχή έφυγε οικογενειακώς από τις Σάπες και εγκαταστήθηκε στο Διδυμότειχο (Γερμανική Κατοχή). Ο Σ. Χαρπαντίδης δούλευε ως οδηγός στα μηχανήματα της οικογένειας των Αγγελιδαίων και ως εργένης έμενε μέσα στο ξυλουργείο του Κων/νου Αγγελίδη.Αργότερα παντρεύτηκε την κόρη του φούρναρη Τσαλδάρη. Ο Φωκίων Μπακιρτζής, την περίοδο της Βουλγαρικής Κατοχής, παρέμεινε με την οικογένειά του στις Σάπες, όπως πολλές φορές τον συνέλαβε ο κατοχικός στρατός από τον οποίο υπέστη πολλά βασανιστήρια. Μάλιστα οι συγγενείς του θυμούνται ότι δεν μπορούσε να περπατήσει για πολλές μέρες από τους σκληρούς ξυλοδαρμούς!
Μπροστά από το τέμενος "τσαρσί τζαμί" υπήρχε μια μαρμάρινη βρύση που κατασκευάστηκε το 1933 και στις τέσσερις πλευρές της κεφαλής υπάρχουν χαραγμένα τα γράμματα του τότε κοινοτικού συμβουλίου. Ανάμεσα σε αυτά υπάρχει και το όνομα του Φωκίων Μπακιρτζή. Όλα τα ονόματα που υπάρχουν είναι τα εξής: Στέργιος Παπαστεργίου: Πρόεδρος. Κων/νος Ποάλας, Φωκίων Μπακιρτζής, Δαμιανός Χαστάς, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Μουσταφά Ογλού Μπερμπέρ Αμέτ, Μεμέτ Ογλού Χαφούζ Χασάν, Χαφούζ Μουσταφά Ογλού Βελή, Αμέτ Εφένδη Ογλού Χασάν, Πιράμ Ογλού Χατίπ Αμέτ, Ισμαήλ Ογλού Ασμάν, Μεμέτ Ογλού Αχμέτ, Οσμάν Ογλού Δαγκά Ιπράμ: Σύμβουλοι.
Φωκίων Μπακιρτζής: Πρόεδρος Κοινότητας: 1927-1929
1933. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΑΠΩΝ. Μια επίσης μοναδική και σπάνια φωτογραφία από μια εκδήλωση των κοινοτικών αρχών των Σαπών. Στην εκδήλωση αυτή συμμετείχαν και οι δάσκαλοι και δασκάλες όλης της περιφέρειας των Σαπών. Η φωτογραφία προσφέρθηκε από τον Κώστα Μπακιρτζή, γιο του Φωκίωνα Μπακιρτζή, που εικονίζεται στη φωτογραφία. Στο πίσω μέρος διαβάζουμε τη σημείωση: "Ενθύμιον του Φωκίωνος Μπακιρτζή. Σάππαι. Με όλους τους δασκάλους της περιφέρειας". Από τους δασκάλους αναγνωρίζω τη Βενετία Γουναροπούλου (επάνω δεξιά) και λίγο κοντά την κόρη της, επίσης δασκάλα Αλκμήνη.
Κοιμητήριο Σαπών 2014: Τυχαία έπεσε στην αντίληψή μου η μαρμάρινη επιγραφή επάνω σε οικογενειακό τάφο του Μπακιρτζή. Συγκεκριμένα υπήρχαν δυο επιγραφές. Στη δεύτερη έγραφε: "Στρατιώτης Παντελής Μπακιρτζής - Φονευθείς το έτος 1948 στην γέφυρα Μποροζανίου, ετών 21". Προφανώς υπέθεσα ότι η περίοδος αφορούσε την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου. Ανέτρεξα σε ιστορικές πηγές από όπου μεταξύ των άλλων διάβασα ότι την περίοδο 25/12/1947 μέχρι 3/1/1948, έλαβαν χώρα σφοδρές μάχες μεταξύ των δυνάμεων του εθνικού στρατού και αυτών του ΔΣΕ στην περιοχή της Κόνιτσας, κοντά στα Αλβανικά σύνορα. Στόχος των ανταρτών ήταν να καταλάβουν την Κόνιτσα και να την ανακηρύξουν πρωτεύουσα της "Ελεύθερης Ελλάδας". Από την άλλη πλευρά οι δυνάμεις του εθνικού στρατού υπερασπίζονταν την Κόνιτσα. Στρατηγικό σημείο της περιοχής ήταν η γέφυρα του Μπουραζανίου, που ήταν υπό των έλεγχο του εθνικού στρατού. Μετά από σκληρές μάχες και με πολλές απώλειες τη γέφυρα την κατέλαβαν οι δυνάμεις του ΔΣΕ. Σε μια από αυτές τις συγκρούσεις σκοτώθηκε και ο στρατιώτης Παντελής Μπακιρτζής. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτός που έχασε τη ζωή του. Οι αντάρτες είχαν 458 νεκρούς στο διάστημα από 25 Δεκεμβρίου 1947 έως τις 7 Ιανουαρίου 1948. Οι 240 καταμετρήθηκαν στο πεδίο της μάχης. Άλλοι 218 είχαν χάσει τη ζωή τους από τις 19 Οκτωβρίου 1947 έως τις 7 Ιανουαρίου 1948 στην περιοχή της Μουργκάνας. Αντίστοιχα εγκαταλείφθηκαν στα πεδία των μαχών 217 τραυματισμένοι αντάρτες (71+140). Συνελήφθησαν 20 (15+5) και παραδόθηκαν 17 αντάρτες (2+15). Από την πλευρά των κρατικών δυνάμεων σκοτώθηκαν αντίστοιχα 10 αξιωματικοί (7+3) και 149 φαντάροι (97+52). Τραυματίσθηκαν ακόμα 29 αξιωματικοί (11+7) και 548 φαντάροι (334+214). Υπήρχαν επίσης 2 αγνοούμενοι αξιωματικοί στην περιοχή της Κόνιτσας και 69 φαντάροι (51+18). Το αίμα έτρεξε σαν ποτάμι, εκείνο το μαρτυρικό Δεκέμβριο. Αίμα ελληνικό, άδικα χυμένο…
Προσωπικά είναι η πρώτη φορά που βλέπω αυτό το όνομα. Ποτέ δεν άκουσα κάτι. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα άλλα ονόματα. Ο Φωκίων Μπακιρτζής ήταν αυτός που διετέλεσε Πρόεδρος στην τότε Κοινότητα Σαπών.
Παρέα φίλων στο Χαμηλό Σαπών. Γύρω στα 1946.. Παρέα φίλων στο Χαμηλό Σαπών. Ανάμεσα στα πρόσωπα και ο Παντελής Μπακιρτζής [2ος από δεξιά]. Ήταν ακόμη περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου. Ωστόσο οι νεαροί της εποχής εκείνης έβρισκαν την ευκαιρία να συναντιούνται και να κάνουν παρέα. Λίγους μήνες αργότερα, ο Παντελής επιστρατεύται από τον εθνικό στρατό και παίρνει μέρος στις σκληρές μάχες κατά του Δ.Σ.Ε. Δυστυχώς στις αρχές του 1948 σκοτώνεται σε μια από τις πιο σκληρές μάχες στη γέφυρα Μποροζανίου της Κόνιτσας. Ήταν μόλις 21 χρόνων! Από τα άλλα πρόσωπα αναγνωρίζω τους Βασίλη Πανταζή (2ος), Παναγιώτη Κιρκινέζη (3ος) και Νεραντζή Μαλλίδη (5ος). Αρχείο Φωτό: Παν. Κιρκινέζη.
13 Απριλίου 1947: Άλλη μία φωτογραφία με τον Παντελή Μπακιρτζή (αριστερά), στην οποία υπάρχει ιδιόχειρο σημείωμα: "Ενθύμιον έτος 13/4/47". Τίποτα δεν μπορούσε να υποψιαστεί κανένας. Περίοδος Εμφυλίου Πολέμου, η πιο σκληρή και αποτρόπαια της ιστορίας μας. Ο Παντελής σε λίγους μήνες επιστρατεύται και υπηρετεί στον Εθνικό Στρατό. Παίρνει μέρος στις σκληρές μάχες στη φέφυρα Μποροζανίου πολεμώντας τους "εχθρούς" του "Λαϊκού Στρατού" των ανταρτών. Οι απώλειες τραγικές εκατέρωθεν. Τα θύματα πολλά. Ένα από αυτά και ο Παντελής. Σε ηλικία 21 ετών χάνεται ένα παλικάρι που δεν πρόλαβε να χαρεί τη ζωή του. Θύματα παρόμοια υπήρξαν και από την άλλη πλευρά, σ' αυτόν το άδικο πόλεμο, τον αδελφοκτόνο!
Σάπες 1953: Ημέρες Πασχαλινών γιορτών. Φαίνεται πως η παρέα αυτή χώριζε μόνο όταν πήγαιναν για ύπνο. Όλες τις άλλες ώρες, εννοείται της διασκέδασης, ήταν μαζί! Και δείτε πόσο απλά, τα χρόνια εκείνα χαίρονταν τις γιορτινές ώρες. Όλοι καλοντυμένοι με λευκά πουκάμισα τσουγκρίζουν τα ποτηράκια τους εις υγείαν της παρέας. Η φωτογραφία είναι στο "Δεντράκι", όπου βέβαια δέντρα δεν φαίνονται ακόμη! Τα ονόματα της παρέας γνωστά: Από αριστερά: Κώστας Παπαδόπουλος, Βασίλης Μαλλίδης, Φωκίων Καραβασίλης, Λάκης Σταυρίδης, Θανάσης Μπακιρτζής. Κάτω: Κίμων Μπακιρτζής, Δημήτρης Σκοπιανός και Πολυχρόνης Πολυχρονιάδης. Αρχείο: Φωκίων Καραβασίλη.
Δανείζομαι τη φωτογραφία από το αρχείο του Δημητρίου Αλ. Σκοπιανού που είναι από το γάμο της αδελφής του στη Θεσσαλονίκη. Η νύφη Φεβρωνία (Νίτσα) δίπλα στη γιαγιά της Φεβρωνία. Δυο ονόματα που το ένα αποτελεί τη συνέχεια του άλλου στο διάβα της ζωής! Βλέμματα χαράς και συγκίνησης. Η γιαγιά χαίρεται για τους νέους απογόνους, μετά από τόσες πίκρες που γνώρισε η ίδια! Ο λόγος που πρόσθεσα τη φωτογραφία είναι η παρουσία της Αθηνάς Μπακιρτζή (1931-2017)... το 6ο κατά σειρά παιδί του Φωκίωνα. (δίπλα στη νύφη). Φοράει μαύρα, κάτι που σημαίνει ότι υπήρχε κάποιο οικογενειακό της πένθος.
Από τα υπόλοιπσ πρόσωπσ γνωστά είναι ο Αλέξανδρος , Δημήτρης, Δέσποινα Σκοπιανού. Σταματία Ζαμπογιάννη Τολούδη, πίσω ο Πέτρος Λεοντιάδης και δίπλα της η Αρτεμισία Μπακιρτζή, η μητέρα της Παρασκευή Ζαμπογιάννη Αμπατζή, κόρη της γιαγιάς Φεβρωνίας. Η κυρία με τα λευκά είναι η Μαρίκα Αμπατζή Μαντίδου, επίσης κόρη της Φεβρωνίας.
Σάπες γύρω στα 1955 με 56: Από το γάμο του Γιώργου Μπακιρτζή και της Έλλης Κεραμέα, στην εκκλησία των Αγίων Κων/νου και Ελένης. Από τα πέριξ πρόσωπα αναγνωρίζω τη Νίτσα Παππά, πίσω από το γαμπρό, τον αδερφό του γαμπρού Θανάση (στην πόρτα), παρανυμφάκι η μικρή Ελένη Μπακιρτζή, δίπλα της η Αθηνά αδερφή του γαμπρού. Δεξιά η Γεωργία Αμπατζή και πιο πίσω η Ρένα Χαστά. Κοιτάζοντας προσεχτικά την εκκλησία, βλέπω ότι ο κεντρικός τρούλος ήταν ακόμη επενδυμένος με χαλκό. Αργότερα έγιναν έργα επισκευής για φθορές που είχαν γίνει κατα τη διάρκεια του εμφυλίου. Αν κάποιος έχει να προσθέσει κάτι ευχαρίστως να δεχτώ τις πληροφορίες. [Αρχείο φωτό: Θεόδωρου Βαλασιάδη]
Καλοκαίρι του 1957. Ο Κίμων υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία. Εκείνη την εποχή βρίσκεται σε Μονάδα του Παρανεστίου. Μια από τις αποστολές τους ήταν να φρουρούν τη σιδηροδρομική γέφυρα του Νέστου. Υπήρχε φυλάκειο εκεί. Από εκεί περνούσε το τρένο για να πάει στη Δράμα και να τελειώσει την πορεία του στη Θεσσαλονίκη. Το μέρος αυτό το γνωρίζω καλά. Ήταν το 1959, μικρός ακόμη επισκεπτόμουν το θείο μου στο Παρανέστι τα καλοκαίρια. Εκείνος ήταν χωροφύλακας και υπηρετούσε για αρκετά χρόνια στο Σταθμό Χωροφυλακής. Μια από τις συχνές επισκέψεις μας ήταν να πηγαίνουμε σε κάποιο φιλικό σπίτι στο χωριό Πρασινάδα. Έπρεπε να περάσουμε από τη γέφυρα. Πεζοπορία φυσικά. Εικόνες ζωντανές ακόμη στο μυαλό μου!!!
Από το γάμο της Αθηνάς Μπακιρτζή με το Βίκτωρα Κοζέη...
1965: Από το γάμο του Κώστα Μπακιρτζή με την Αρτεμισία Σεραφειμίδου. Μεταξύ των ανθρώπων αναγνωρίζω το Χαράλαμπο (αριστερά) και τη Δέσποινα (δεξιά) αδέρφια της νύφης. Η μητέρα της Μαρία και πίσω η Κυριακή Μαλλίδου.
1974: Από το γάμο του Κίμωνα Μπακιρτζή με τη Νίκη Κουκούλη, την ώρα που οι συγγενείς και φίλοι, χαιρετούν τους νεονύμφους.
Αναμνηστική φωτογραφία μς το θρυλικό σκαθάρι. Η γιαγιά Ελένη [συζ του Φωκίωνα Μπακιρτζή] με συγγενικά της πρόσωπα μπροστά στο πατρικό σπίτι...
Σάπες γύρω στα 1980. Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Αλέκου Χαρισιάδη και δεν γνωρίζω γιατί φαίνονται μόνο τα κεφάλια. Τα πρόσωπα που εικονίζονται από αριστερά είναι ο Κώστας Μπακιρτζής, η σύζυγός του Αρτεμισία, η Δέσποινα και ο σύζυγος Νεραντζής Μαλλίδης. Η Αρτεμισία και η Δέσποινα ήταν αδερφές. Πίσω διακρίνεται η ΠΟΤΟΠΟΙΪΑ του Κώστα Μπακιρτζή. Στην πινακίδα υπήρχε ακόμη ένα όνομα που ήταν ο συνεταίρός του, που όμως αυτή τη στιγμή δεν θυμάμαι. Το συγκεκριμένο μαγαζί το θυμάμαι πολύ καλά. Ακριβώς απέναντι βρισκόταν το πατρικό μας παντοπωλείο και τον Κώστα, όπως και το αδερφό του Θανάση τους έβλεπα καθημερινά στα παιδικά μου χρόνια. Κάθε φορά που έμπαινα στο κατάστημα έντονη ήταν η μυρωδιά από τα ούζα κυρίως. Θα σας διηγηθώ και μια ιστορία που συνέβη, όταν ήμουν περίπου στα δέκα. Στην κατοικία του ο Κώστας, πίσω στην αυλή είχε μια ροδιά. Ένα βράδυ, η τσακαλοπαρέα, πηδήξαμε το φράχτη και δεν έμεινε ούτε ρόδι στο δέντρο! Την άλλη μέρα, ρωτώντας εδώ κι εκεί μας, μας ανακάλυψε. Με φώναξε ιδιαιτέρως και μου είπε αυστηρά. "Αυτό που κάνατε δεν ήταν σωστό. Αν δεν ήσουν εσύ, θα σας πήγαινα στην αστυνομία!'' Νομίζω πως ήταν η τελευταία έφοδος σε ξένα δέντρα!!! Φοβήθηκα ή ντράπηκα!
ΣΥΝΤΟΜΑ ΘΑ ΑΝΑΡΤΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ...