Τον Κώστα Παγώνη ελάχιστοι γνωρίζουν ότι έζησε για αρκετά χρόνια στις Σάπες σε δυο περιόδους της ζωής του.  Ήταν γεννημένος στην Κομοτηνή. Γύρω στο 1920 ήρθε και εγκαταστάθηκε στις Σάπες. Διατηρούσε για αρκετά χρόνια παντοπωλείο. Μάλιστα το όνομά του θα το διαβάσουμε σε ένα διαφημιστικό μιας παλιάς εφημερίδας, (1938), όπου υπάρχουν όλα σχεδόν τα ονόματα των επαγγελματιών των Σαπών. (Θα το δείτε εδώ:).  Την περίοδο της Βουλγαρικής Κατοχής έφυγε κι έζησε στη Θεσσαλονίκη.  

  Με τη Βασιλική Πίνιου, που είχε ηπειρώτικη καταγωγή, (γεννήθηκε στη Λάιστα) παντρεύτηκε και έκανε τη δική του οικογένεια. Απέκτησε δυο παιδιά. Την Τασούλα και το Σταύρο.  Η Τασούλα ζει σήμερα στη Θεσσαλονίκη και ο Σταύρος στην Καβάλα.  Περίπου μέχρι το 1960 όλη η οικογένεια ζούσε στη Θεσσαλονίκη. Τότε ήρθαν και πάλι στις Σάπες, όπου έζησαν για μια δεκαετία περίπου. Ξανάφυγαν για τη Θεσσαλονίκη. Οι γονείς του Σταύρου δε ζουν σήμερα.

  Με το Σταύρο, ζήσαμε στην ίδια παρέα όλα τα γυμνασιακά χρόνια. Ήμασταν γειτονόπουλα. Αν και ήταν ένα χρόνο μικρότερος πάντα έκανε παρέα με μας. Πάντα μαζί στα διαλείμματα του σχολείου, στις εκδρομές, στα παιχνίδια, στις παρέες, στις βόλτες τις απογευματινές, στους προσκόπους, όταν πηγαίναμε στις συγκεντρώσεις και τις κατασκηνώσεις. Μαζί στη φιλαρμονική και πάντα μαζί στον αθλητισμό, πότε με την ομάδα της ΕΛΠΙΔΑΣ Σαπών και πότε στον κλασικό αθλητισμό. Αγώνισμά του ήταν οι δρόμοι μεσαίων αποστάσεων. Μια ζωή, πιστεύω, χωρίς τα άγχη των σημερινών παιδιών που από τα δεκαπέντε τους, κάτω και από τις πιέσεις των γονέων τρέχουν από φροντιστήριο σε φροντιστήριο. Τα δικά μας τα χρόνια πιο ανέμελα. Δεν θυμάμαι, ακόμη και όταν τελειώναμε το 6/τάξιο τότε γυμνάσιο, να μας απασχολούσε ιδιαίτερα το ποιο επάγγελμα θα διαλέγαμε! Αυτό ήταν μια έμπνευση της στιγμής! Και καμιά φορά αποτέλεσμα τυχαίων γεγονότων!  Λίγο περίεργο ακούγεται, αλλά έτσι ήταν, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων.

  Κάποια στιγμή φύγαμε από τις Σάπες, και ο καθένας μας πήρε το δρόμο του. Δεν κόψαμε τις επαφές. Μερικές φορές συναντηθήκαμε, πότε στις Σάπες, στην Καβάλα και αλλού. Κάναμε οικογένειες, μεγαλώσαμε παιδιά και σήμερα ως συνταξιούχοι με λιγότερα βάρη στις πλάτες μας βρεθήκαμε και πάλι και μας ένωσαν οι αναμνήσεις. Όμως αυτή η συνάντηση είχε κι ένα όμορφο αποτέλεσμα που θα σας παρουσιάσω αμέσως παρακάτω.

  Ο Σταύρος είχε στην κατοχή του μοναδικές, σπάνιες φωτογραφίες από το συγγενικό του περιβάλλον. Φωτογραφίες που έχουν σχέση με τον τόπο μας και μάλιστα από μια εποχή που λίγα πράγματα γνωρίζουμε.  Οι περισσότερες προπολεμικές. Ζώντας ό ίδιος μέσα στον κόσμο της αγοράς είχε το προνόμιο να έχει περισσότερες επαφές με φωτογράφους, κυρίως από Κομοτηνή. Δεν ήταν τότε τόσο εύκολο να συναντήσεις μπροστά σου κάποιον με φωτογραφική μηχανή. Γι αυτό και οι εικόνες αυτές αποτυπώνουν μια άλλη εποχή, που οι περισσότεροι από μας αγνοούμε!  Τις πιο χαρακτηριστικές τις επέλεξα και τις παρουσιάζω πιο κάτω. Δυστυχώς , ούτε κι εγώ γνωρίζω πολλά από τα πρόσωπα και μερικά τα εντοπίζω σιγά σιγά ύστερα από συναντήσεις με παλαιότερους από εμένα ανθρώπους.  

  Νά είσαι καλά, φίλε Σταύρε, για τη χαρά που μου έδωσες και για τις τόσο πολύτιμες φωτογραφίες.

Σάπες γύρω στα 1927. Μοναδικής ομορφιάς και αξίας φωτογραφία. Οικογένειες Σαπαίων σε μια αναμνηστική φωτογραφία από κάποια πρωτομαγιά. Εντύπωση προκαλεί η επίσημη αμφίεση αρκετών από την παρέα. Δεξιά φαίνεται το γραμμόφωνο και το χωνί του! Από τα πρόσωπα αναγνωρίστηκαν οι: Γιάννης Κιρκινέζης (ξυλουργός),(αριστερά, πρώτος) με το παιδί στην αγκαλιά που μάλλον είναι ο μεγάλος του γιος Παναγιώτης, πατέρας της Ευαγγελίας Κιρκινέζη, δικηγόρου στις Σάπες. Δίπλα του η γυναίκα του. Το ζευγάρι αυτό υπάρχει και σε μια άλλη φωτογραφία (εδώ).  Ο τρίτος από αριστερά, στην πίσω σειρά είναι ο Κων/νος Αγγελίδης, πατέρας του Σταύρου και παππούς των Κώστα και Γιάννη Αγγελίδη, που έχουν τα δυο εμπορικά οικοδομικών υλικών, επιχείρηση που την ξεκίνησε ο εικονιζόμενος. Τρίτο γνωστό πρόσωπο είναι ο Κων/νος Παγώνης, ο 5ος από αριστερά στην πίσω σειρά.  Από τον Κώστα Ζαμπογιάννη πήρα την πληροφορία ότι ο άνδρας με το μωρό στην αγκαλιά, στο κέντρο της φωτογραφίας πρέπει να είναι ο Νικόλαος Καπζάλας. Για τα υπόλοιπα πρόσωπα θα επανέλθω, όταν έχω νέα...

Σάπες 1928: Παρέα έξω από κάποιο καφενείο της εποχής (πιθανώς του Τζατζόπουλου Κων/νου, κατά μαρτυρία του Κώστα Ζαμπογιάννη. Πρόσωπα που αναγνωρίστηκαν είναι ο Κων/νος Παγώνης (όρθιος) και ο Λεωνίδας Αγγελίδης (καθήμενος δεξιά).  Τα άλλα πρόσωπα δεν αναγνωρίστηκαν.

Σάπες γύρω στα 1930: Μοναδική επίσης φωτογραφία από τον κεντρικό δρόμο των Σαπών. Πίσω διακρίνεται καθαρά η ταμπέλα του παντοπωλείου του Μάρκου Αδαμίδη, όνομα που το διαβάσαμε σε πρόσφατο πίνακα που περιλάμβανε τα ονοματεπώνυμα των επαγγελματιών των Σαπών του 1938! Στο τραπέζι κάθεται ο Κων/νος Παγώνης (στη μέση). Μετά από συζήτηση που είχα με τον Κώστα Ζαμπογιάννη, έμαθα ότι το παντοπωλείο αυτό βρισκόταν εκεί που σήμερα υπάρχει το οίκημα του Παπαδημητρίου (σήμερα λειτουργεί ως "ζαχαροπλαστείο-πρατήριο άρτου" του Κ. Μπαξεβάνη). (δίπλα είναι το κατάστημα οικοδομικών υλικών του Γιάννη Αγγελίδη).

Σάπες πριν από το 1930:  Το συμπέρασμα μου οφείλεται σε σύγκριση με άλλες φωτογραφίες για τις οποίες υπάρχουν χρονικοί προσδιορισμοί. Μοναδικής αξίας φωτογραφία εποχής, για την οποία όμως δεν έχω  πληροφορίες. Από τη γιορτινή αμφίεση των περισσοτέρων προσώπων, συμπεραίνω ότι πρόκειται για  γιορτή ή είναι από κάποιο γάμο. Η παρουσία του βιολιστή γνωστού ως "Κεμενετζή Πατλάκ" φανερώνει κάτι τέτοιο. Ο μικρός με το σαντούρι ήταν ο γιος του. Αριστερά ο πρώτος όρθιος είναι ο Κων/νος Παγώνης. Τρίτος στην ίδια σειρά ο Κων/νος Αγγελίδης, ξυλουργός στο επάγγελμα. Μετά από ένα διάστημα κάποιων χρόνων εντοπίζω και άλλα πρόσωπα. Είναι ο Δημήτριος Πασχαλίδης (4ος) ο Λεωνίδας Αγγελίδης (πίσω από τον στρατιωτικό, ο Άγγελος Αγγελίδης (1ος καθήμενος από δεξιά) και δίπλα του η γυναίκα του Αγγελική!   

Η Βασιλική Παγώνη, το γένος Ζιάγκα, με καταγωγή από τη Λάιστα της Ηπείρου, η μητέρα του Σταύρου. Τη θυμάμαι πολύ καλά την "κυρά Βασιλική". Τα σπίτια μας ήταν στην ίδια γειτονιά. Θυμάμαι την αυλή και το σπίτι που έμεναν. Μια καλοσυνάτη και εξαίρετη γυναίκα και μάνα.

Ο Σταύρος με την αδερφή του Τασούλα και τη φίλη Δόμνα Κελέση στην είσοδο του σπιτιού της.

Σάπες 1964: Οι Γειτόνισσες με τα παιδιά τους στην είσοδο του σπιτιού της κυρά Κατίνας Παπαδοπούλου. Ο άντρας της ήταν ταχυδρόμος. Τα υπόλοιπα πρόσωπα με τη σειρά: Τασούλα και Σταύρος Παγώνης, Μάτα Κελέση, Βασιλική Παγώνη, Βαΐτσα Καλογιαννίδου Καραβασίλη και η αδερφή της Καλλιρρόη. Δίπλα της η γιαγιά Πελαγία με τις εγγόνες της Δάφνη και Πελαγία.

1970 στη Θεσσαλονίκη, ο Κων/νος Παγώνης, πατέρας του Σταύρου, κρατάει πανευτυχής το πρώτο του εγγόνι, από την κόρη του Τασούλα. 

6 Μαΐου 1965: Εκδρομή του σχολείου στην Αγία Παρασκευή Μάκρης. Τη θυμάμαι καλά αυτή την ελιά. Ήταν απέναντι από το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Κάτω από αυτό το δέντρο, το καλοκαίρι του 1956 ήταν στημένο το άσπρο αντίσκηνο του φίλου μου Σταύρου Αγγελίδη, που έμενε με τη μητέρα του Χρυσούλα. Για μια εβδομάδα μας φιλοξένησαν με τη θεία μου, ύστερα από προτροπή του γιατρού  να κάνω πολλά θαλασσινά μπάνια για να θεραπευτούν οι "αμυγδαλές" μου. Στη φωτογραφία κάτω, ο Σταύρος, ο Κοσμάς Κηπουρός, ο Δαμιανός Χαστάς. Πίσω ο Τάσος Αλεξίου και ο Τάσος Χατζεΐπίδης και πάνω στο δέντρο εγώ!

1965: Από την κατασκήνωση του ΣΕΠ Σαπών στη Μάκρη. Μικροί και μεγάλοι, από 12 μέχρι 20 χρόνων, μια όμορφη παρέα. Αρχηγός ο Τόζιος Πασχαλίδης (στο κέντρο) ένας από τους πιο δραστήριους ανθρώπους της εποχής, στυλοβάτης του προσκοπισμού.  Θα προσπαθήσω να καταγράψω όσα παιδιά αναγνωρίσω και θυμάμαι: Επάνω σειρά από αριστερά: Νίκος Παπάς, Παύλος Σαμίδης, Γιώργος Κρυστάλλης, (;), Σάκης Τζιερτζής, Γιώργος Μαρουφίδης, Κώστας Πετμεζάς, Δρακούλης Αλεξίου, Παν. Γρηγορόπουλος.

Δεύτερη σειρά: Σάκης Αγγελίδης, Κώστας Δημητρακόπουλος, Γιάννης γρηγοριάδης, Απόστολος Κούμπαλος, Γιώργος Παπαδημητρίου, Κώστας Κουγιουρούκης, Δημήτρης Παπάζογλου.

Τρίτη σειρά: Μαλετσίδης, Σταύρος Αγγελίδης, Αλέκος Καζανιάδης, Τάσος Χατζεϊπίδης, Σταύρος Παγώνης, Γιάννης Θωίδης, Χρήστος Τζανίδης, Τάσος Αλεξίου .

Κάτω σειρά: Γιώργος Νάνος, Λάκης Καζανιάδης, Χαράλ. Καρατσάης, Θόδωρος Τζανίδης, Θύμιος Πασχαλίδης, Αντώνης Μακρής, και (;).  Για τα 2 ονόματα που δεν αναγνώρισα περιμένω βοήθεια.

Μάκρη 1965: Προσκοπική κατασκήνωση. Πλούσιες ήταν την εποχή εκείνη οι δραστηριότητες του προσκοπισμού και εξαιρετικά δραστήριοι οι άνθρωποι που αναλάμβαναν την οργάνωση του στις Σάπες. Όλη τη χρονιά πολλές ήταν οι εκδηλώσεις και δραστηριότητες του ΣΕΠ Σαπών. Μεγάλη και η συμμετοχή των παιδιών που έβρισκαν μια διέξοδο δημιουργικής απασχόλης. Αποκορύφωμα ίσως ήταν και η θερινή κατασκήνωση στην παραλία της Μάκρης. Μεγάλα και μικρά αντίσκηνα ήταν οι κατοικίες μας, εκπαίδευση, παιχνίδια και μπάνια στη θάλασσα οι αγαπημένες ασχολίες μας. Στη φωτογραφία με τη σειρά: Τάσος Αλεξίου, Σταύρος Παγώνης, Κώστας Δημητρακόπουλος και Δημήτρης Παπάζογλου, το "τσακμάκι" για τους φίλους!

1968-69 Βαλκανικοί Αγώνες στην Κομοτηνή.  Ο Σταύρος τερματίζει πρώτος στους αγώνες σκυταλοδρομίες, μπροστά σε μια γεμάτη εξέδρα θεατών. Ακόμη και στα κάγκελα υπάρχει κόσμος. Ο στίβος ήταν αγαπητός στον κόσμο και πήγαιναν να παρακολουθήσουν τους αγώνες. Δεν ξέρω σήμερα πόσοι άνθρωποι θα ενδιαφερόταν για παρόμοιους αγώνες! 

Ελπίδα Σαπών την περίοδο του 1968. Ήταν τότε που για πρώτη φορά η ομάδα εμφανίστηκε με νέα εμφάνιση. Κίτρινες φανέλλες και μαύρα σορτσάκια. Συνήθως το χρώμα ήταν πράσινο, ίσως όμως κάποιες συλλογικές συμπάθειες κάποιων παραγόντων προτίμησαν το κίτρινο!  Από αριστερά οι: Ηλίας Γιαννόπουλος, Ανέστης Δημόπουλος, Παν. Γρηγορόπουλος, Κώστας Κουγιουρούκης, Ιμπραήμ, Ραήφ.  (Κάτω): Οσμάν, Μουσταφά, Νίκος Παπάς, Τάσος Αλεξίου και Σταύρος Παγώνης.

1968-Στην Έδεσσα από εκδρομή του Γυμνασίου Σαπών. Αυτά είναι τα παιδιά της Ε' τάξης μου στο σύνολό τους, αλλά υπάρχουν και από την Δ'.  Από όσο θυμάμαι οι εκδρομές της Δ' και Ε' ήταν διήμερες με μια διανυκτέρευση και συνήθως έφτανε μέχρι αυτές τις περιοχές. Για να μαθαίνουν οι σημερινοί μαθητές τους ενημερώνω ότι τότε δεν κοιμόμασταν σε ξενοδοχεία. Ο κάθε μαθητής και μαθήτρια είχε ένα ράντζο και μια κουβέρτα και διανυκτερεύαμε σε σχολικές αίθουσες Γυμνασίων. Τα παιδιά που αναγνωρίζω είναι από αριστερά: Μαντάκη, Καίτη Νικολαΐδου, Βασιλική Μπαξεβάνη, Λιάρου (καθηγήτρια), Ντούλα, Σοφία Ασημάκη, Ευδ. Καρατζοπούλου, Μαρία Κομνηνακίδου, Παν. Αναγνώστου, Γιώργος Καραγκιοζάκης, Τ. Πανδρακλάκης, Δαμ. Χαστάς, Κοσμάς Κηπουρός, Ν.Πετρίδης, Γιάννης Κουκάκης. 

Κάτω: Νίκος Παπάς, Γιώργος Κεραμυδάς, Παναγ. Γρηγορόπουλος και Σταύρος Παγώνης.

Εντυπωσιακή η πύλη εισόδου στην προσκοπική κατασκήνωση στο λιμανάκι της Μάκρης. Ο Σταύρος τόλμησε να ανέβει στον ξύλινο πύργο, που από ό,τι θυμάμαι έπαιζε και το ρόλο σκοπιάς τις νυχτερινές ώρες.

Μάιος 1969: Κομοτηνή: Από την επέτειο της απελευθέρωσης της Κομοτηνής. Όπως τώρα, έτσι και τότε, η απελευθέρωση της Θράκης γενικότερα, αλλά και της Κομοτηνής γιορταζόταν μόνο στις πρωτεύουσες των νομών και μάλιστα παλιότερα θυμάμαι ότι τα σχολεία στις Σάπες λειτουργούσαν κανονικά. Εμείς που αποτελούσαμε τα μέλη της Φιλαρμονικής είχαμε το προνόμιο να απέχουμε από τα μαθήματα με δικαιολογημένη απουσία, μετά από αίτημα του δημάρχου. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία η φιλαρμονική συμμετείχε στην παρέλαση εκπροσωπώντας το ΣΕΠ Σαπών, γι αυτό και οι προσκοπικές στολές. 

Αλεξανδρούπολη1969, από τους Διανομαρχιακούς Αγώνες Στίβου. Ο Σταύρος ήταν καλός αθλητής στις μεσαίες αποστάσεις και γι αυτό ο Αθλητικός Όμιλος Αλεξ/πολης (ΑΟΑ) τον κατέταξε στα μέλη του. Προπονητή είχε τονμπαρμπαγιάννη, γνωστό στη Θράκη. Οι προπονήσεις γινόταν στην Αλεξ/πολη κάτω από τις οδηγίες του. Τους απαγόρευε να παίζουν ποδόσφαιρο, αλλά η αγάπη του γι' αυτό τον οδηγούσε σε "παρασπονδίες"!!! Κρυφά έπαιζε με την Ελπίδα Σαπών!  Η φωτογραφία είναι από τους Διανομαρχιακούς Αγώνες της εποχής εκείνης, όπου ο Σταύρος πήρε μέρος και τερμάτισε πρώτος στο δρόμο των 1500 μέτρων. 

Ευχαριστώ το φίλο μου Σταύρο για τις πολύτιμες και μοναδικές φωτογραφίες που μου εμπιστεύτηκε.

Μοναδικές και σπάνιες φωτογραφίες από το αρχείο του Σταύρου Παγώνη θα δείτε εδώ.