------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Το Δεκέμβριο του 2020, έλαβα μια φωτογραφία που με εντυπωσίασε και ταυτόχρονα με συγκίνησε. Πρόκειται ίσως για την πιο παλιά σχολική φωτογραφία που έχω από εκείνη την εποχή και μάλιστα την ώρα του μαθήματος!  Διδάσκαλος ο Αρχιμαδρίτης Ιωανίκιος Μακαριώτης, πρόσφυγας κι αυτός από Κων/πολη. Μου την έστειλε η κ. Μάγδα Ζερβίδου, της οποίας ο πατέρας βρίσκεται ανάμεσα στους μαθητές, χωρίς να έχει διευκρινιστεί ποιος είναι. Ήταν προσφυγόπουλο που ήρθε με την οικογένειά του από τα Μάλγαρα. Εικάζω δε από την περιγραφή της Αλκμήνης Γουναροπούλου ότι η αίθουσα που κάνουν μάθημα τα παιδιά βρισκόταν στο σημερινό Μειονοτικό Σχολείο. 

Ποιος είναι ο λόγος της ύπαρξης αυτής της φωτογραφίας, αν και δεν σχετίζεται άμεσα με το Δημοτικό Σχολείο. Επειδή αυτές οι φωτογραφίες είναι κειμήλια ιερά για τις οικογένειες που τις έχουν γιατί είναι η ίδια η ιστορία, θεώρησα σκόπιμο να προστεθεί σε τούτη τη θέση για τον εξής λόγο. Ο νεαρός που εικονίζεται δεξιά είναι ο πατέρας της κ. Μάρθας Ζερβίδου σε ηλικία δημοτικού σχολείου. Το παιδί αυτό βρίσκεται ανάμεσα στα άλλα παιδιά της προηγούμενης φωτογραφίας μέσα στην αίθουσα του πρώτου ελληνικού σχολείου. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στα Μάλγαρα της Ανατ. Θράκης λίγο διάστημα πριν το θλιβερό ξεριζωμό του Ελληνισμού!  Δεν έχω πληροφορίες για τα άλλα πρόσωπα. Η κ Μάρθα μου είπε ότι η οικογένεια του πατέρα της ήρθε στις Σάπες, αλλά μετά από κάποιο απροσδιόριστο χρονικό διάστημα μετακόμισαν στην Κομοτηνή.  (Αρχείο: Μάρθας Ζερβίδου).

 25 Μαρτίου 1924: Από τις πιο σπάνιες φωτογραφίες που έχω στο αρχείο μου. Μου την έδωσε η Αλκμήνη Γουναροπούλου Ψαθά το 1996. Το 2020, μετά από 24 χρόνια  τη βρήκα ξανά από την κ. Μάρθα Ζερβίδου, από την Αθήνα. Όπως μου εξήγησε εδώ υπάρχει και ο πατέρας της που το 1923 ήρθε οικογενειακώς ως πρόσσφυγας από τα Μάλγαρα. Όμως δεν έμειναν στις Σάπες. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, μετακόμισαν στην Κομοτηνή. Σήμερα η ίδια ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Η Αλκμήνη ήταν κόρη της Βενετίας Γουναροπούλου, της πρώτης δασκάλας στο ελληνικό δημοτικό σχολείο Σαπών. (Διακρίνεται με το άσπρο φόρεμα στην τελευταία σειρά, δίπλα στον Αρχιμανδρίτη Ιωανίκιο Μακαριώτη, επίσης δάσκαλο). Τα παιδιά είναι ελληνόπουλα, αλλά και βουλγαρόπαιδα, των οποίων οι οικογένειες δεν είχαν φύγει ακόμη από την Ελλάδα, μετά την απελευθέρωση της Θράκης. Για τη φωτογραφία αυτή πίστευα για πολλά χρόνια ότι αφορούσε τη γιορτή της 25ης Μαρτίου τη χρονιά του 1923. Όμως καθώς παρατηρούσα και μια άλλη (την αμέσως επόμενη) που είναι τραβηγμένη την 25η Μαρτίου του 1924 διαπίστωσα ότι ένα κοριτσάκι βρίσκεται και στις δυο φωτογραφίες με τα ίδια μαλλιά και τα ίδια ρούχα. Πρόκειται για την Γεωργία Καπζάλα, προέδρου τότε της Κοινότητας Σαπών. Το κοριτσάκι αυτό βρίσκεται στα πόδια του πατέρα του και το ίδιο υπάρχει και στην κάτω δεξιά γωνία της παρούσας φωτογραφίας!  Είναι τραβηγμένη στο χώρο όπου σήμερα είναι η ταβέρνα ΜΕΛΙΣΣΑ, απέναντι από το καφεκοπτείο του Ζαμπογιάννη. Σ' αυτό το χώρο λειτουργούσε σχολείο, (ένα από τα τέσσερα οικήματα, στην ουσία αποθήκες, που στέγαζαν το δημοτικό σχολείο, πριν γίνει το νέο τότε σχολικό κτίριο (1926). Σε μια χειρόγραφη επιστολή που μου έστειλε η Αλκμήνη, το 1996, γράφει μεταξύ των άλλων:"...σε μια φωτογραφία μάλιστα θα ιδείτε και κάποιον συνάδελφο τον οποίο λησμονήσαμε να αναφέρουμε, τον Χρήστο Ρωμηόπουλο και αυτός από την Κων/πολη, αλλά δεν έμεινε πολλά χρόνια. Έφυγε από τας Σάπας για την Αλεξ/πολη. Παρητήθη από δάσκαλος και έγινε τελώνης. Και μια λεπτομέρεια: την αδερφή του την πάντρεψε στας Σάπας με τον κουνιάδο του Κεφαλά". Στη φωτογραφία τον βλέπουμε επάνω αριστερά με τη γραβάτα. [Φωτογραφία επιχρωματισμένη).

25 Μαρτίου 1924: Μια από τις ιστορικές φωτογραφίες που έχω στη διάθεσή μου. Πέρα από τους ανθρώπους εντύπωση μου έκανε και η όψη των σπιτιών. Προσπάθησα να εντοπίσω την τοποθεσία και νομίζω ότι το πέτυχα. Η κατοικία που φαίνεται αριστερά είναι η σημερινή της οικογένειας Ζαμπογιάννη [παντοπωλείο]. Λίγο δεξιά ξεχωρίζει ο πρώτος όροφος της οικίας του Κωνσταντή Ποάλα, ενώ διακρίνεται μια πόρτα, που σημαίνει ότι τότε δεν υπήρχε δρόμος. Λίγο πιο δεξιά είναι ένα μικρό μαγαζάκι, όπου για χρόνια οι παλιοί Σαπαίοι θυμούνται εκεί να βρίσκεται ο Βασίλης Μαλλίδης [αντιπροσωπεία SINGER]. Ακόμη πιο δεξιά ήταν το ξενοδοχείο "Αβέρωφ" του ηπειρώτη Στέργιου Παπαστεργίου. Σήμερα από τα κτίσματα αυτά σώζεται ακόμη του Ζαμπογιάννη, αλλά με σημαντικές επιδιορθώσεις. Από το πλήθος των μαθητών, των επισήμων και των άλλων ανθρώπων έχω να σημειώσω ότι σχεδόν όλοι είναι πρόσφυγες καταγόμενοι από την Ανατ. Θράκη, που ήδη από το 1921, '22 και '23 άρχισαν να εγκαθίστανται στο Σαψί, που για πρώτη φορά πήρε το όνομα "Σάππαι".  Μακάρι να μπορούσα να αναγνωρίσω περισσότερα πρόσωπα. Λίγα κατάφερα να εντοπίσω. Και ας αρχίσω από τον Νικόλαο Καπζάλα, πρόεδρο τότε της Κοινότητας Σαππών, με την κόρη του Γεωργία στα γόνατα. Ο Αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος Μακαριώτης, διευθυντής του σχολείου, πρόσφυγας από την Κωνσταντινούπολη. Η Βενετία Γουναροπούλου, η πρώτη ελληνίδα δασκάλα στις Σάπες, ιερό πρόσωπο για μένα, αφού από αυτήν προέρχονται πολλές ιστορικές φωτογραφίες του αρχείου μου. Οι τρεις κόρες της Αλκμήνη, Δόμνα και Ματθίλδη, οι οποίες εργάστηκαν ως δασκάλες, αφού είχαν σημαντική μόρφωση από τα σχολεία της Βάρνας, από όπου ήρθαν πρόσφυγες. Τέλος, ένα ακόμη πρόσωπο που αναγνώρισα, από σύγκριση, είναι του Κων/νου Παγώνη, παντοπώλη τότε, πατέρας του φίλου μου Σταύρου, που ζει σήμερα στην Καβάλα. Αν μπορέσω να βρω και άλλα πρόσωπα θα προσθέσω τα ονόματά τους εδώ.  Η φωτογραφία μου παραχωρήθηκε από τον Κωνσταντίνο Ψαθά, απόγονο της οικογένειας της Αλκμήνης Γουναροπούλου-Ψαθά.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΑΠΩΝ 1924:  Η ανάρτηση αυτής της φωτογραφίας έγινε το Μάρτιο του 2019. Χρονολογικά είναι από τις πιο παλιές του αφιερώματός μου για το Δημοτικό Σχολείο Σαπών. Με την επόμενη φωτογραφία έχει διαφορά ενός έτους.  Λείπει η πινακίδα και ο τοίχος. Στο λευκό πλαίσιο διαβάζουμε: "Από την υποδοχή εις το σχολείο του Α.Σ. "  Την εποχή εκείνη επισκέφθηκε το σχολείο ο τότε Μητροπολίτης Μαρωνείας Άνθιμος Σαρίδης (1922 - 1938).  Από μία έρευνα που έκανα σημειώνω τα εξής: Ο Άνθιμος Σαρίδης γεννήθηκε στη Βιζύη. Εξελέγη την 17η Νοεμβρίου 1922 και ενθρονίστηκε την 1η Ιανουαρίου 1923. Απεβίωσε στην Αθήνα την 4η Αυγούστου 1938. Ετάφη μπροστά στο προαύλιο του ιερού ναού Της Του Θεού Σοφίας Κομοτηνής, επί Μητροπολίτου Βασιλείου, τα λείψανα του ανακομισθέντα από το προαύλιο της Εκκλησίας, ενταφιάσθηκαν στον οικογενειακό τάφο στα νεκροταφεία Κομοτηνής. Για το σχολικό κτίριο γράφω σε άλλο σημείο. Συνοπτικά αναφέρω ότι ήταν σχολείο των μουσουλμάνων επί Οθωμανικής εποχής και συνεχίζει να είναι και σήμερα, με τις διάφορες βέβαια προσθήκες και τροποποιήσεις. Από το άλλα πρόσωπα που αναγνώρισα είναι η Αλκμήνη Γουναροπούλου, αργότερα Ψαθά (στην άκρη αριστερά), δίπλα της ο Αρχιμανδρίτης και δάσκαλος του σχολείου Ιωαννίκιος Μακαριώτης, ο Γουρίδης που υπήρξε πρόεδρος Κοινότητας Σαπών (6ος) και ο Καπζάλας Νικόλαος, πρόσφυγας από την Ανατ. Θράκη, την εποχή εκείνη Πρόεδρος  (7ος). Βλέποντας τη φωτογραφία δεν μπορείς να παραβλέψεις ένα χαρακτηριστικό σημαντικό που φανερώνει την οικονομική κατάσταση των παιδιών. Σχεδόν όλα τα αγόρια που κάθονται δεν φορούν παπούτσια! Κι ακόμη περισσότερο εντυπωσιάζει ότι αυτό γίνεται σε μια ημέρα υποδοχής ενός επισήμου προσώπου!  Ανάμεσα στους μαθητές υπάρχουν και μαθητές βουλγαρόπουλα. Υπόψη ότι στη Θράκη και φυσικά και στον τόπο μας, οι τελευταίοι Βούλγαροι οριστικά πλέον αποχώρησαν το 1927...

25η Μαρτίου 1927: Είναι ίσως η πρώτη γιορτή 25ης Μαρτίου στο καινούριο σχολείο. Οι σκάλες του σχολείου είναι κατάμεστες από επισήμους και γονείς, κατά πάσα πιθανότητα οι μαθητές βρίσκονται μέσα στις αίθουσες. Λίγα πρόσωπα είμαι σε θέση να αναγνωρίσω με βεβαιότητα. Ο διευθυντής του σχολείου Αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος Μακαριώτης, δίπλα του ο Πρόεδρος Κοινότητας Σαπών Γουρίδης. Λίγο πιο πάνω η Βενετία Γουναροπούλου, ο Κώστας Αγγελίδης, ο Κων/νος Ποάλας στην άκρη δεξιά... [Αρχείο: Κων/νος Ψαθάς). 

Ένα ιστορικής αξίας έγγραφο του 1927 !  Πρόκειται για το απολυτήριο του Δημοτικού Σχολείου Σαπών, το οποίο έλαβε ο τότε μαθητής Ιωάννης Πίνιος του Νικ. Υπογράφουν ως διευθυντής ο αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος και  διδασκάλισσα η Βενετία Γουναροπούλου! 

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΑΠΩΝ 1928: Τη φωτογραφία αυτή μoυ έδωσε ο Ζαμπογιάννης Κώστας, που το 1928 ήταν μαθητής στο Δημοτικό Σαπών. Στο κέντρο διακρίνεται ο τότε διευθυντής Αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος Μακαριώτης και δεξιά του ο Πρόεδρος της Κοινότητας Σαππών Γουρίδης. Το τρίτο πρόσωπο είναι μέλος του Κοινοτικού Συμβουλίου, αλλά δεν το έχω εντοπίσει. Είναι μόλις το 2ο έτος λειτουργίας του νέου σχολικού κτιρίου. 

 1934: Δημοτικό Σχολείο Σαπών. Μοναδική και πανέμορφη φωτογραφία. Οι μαθητές και μαθήτριες του σχολείου με τους τρεις τότε δασκάλους τους, τη Βενετία Γουναροπούλου, τον Τριανταφυλλίδη και τον Ηπειρώτη Τσιομίδη Νικόλαο. Ο τελευταίος δεν δίδαξε μεγάλο χρονικό διάστημα στις Σάπες. Για την καταγωγή του έμαθα ότι προέρχεται από το Βρυσοχώρι Ιωαννίνων.  Η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο του Παν. Κιρκινέζη, ο οποίος ήταν μαθητής τότε.   Πίσω από τους μαθητές ξεχωρίζει η εκκλησία των Αγίων Κων/νου και Ελένης, που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη!

  Έτσι, με τους ρυθμούς αυτούς κυλούσαν τα χρόνια, χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Το σχολικό κτίριο δεν επαρκούσε πάντα και για μερικά χρόνια, μαθητές κάποιων τάξεων φιλοξενούνταν σε αίθουσες του Γυμνασίου. Και φτάνουμε στα 1991.

  Τότε, παρουσιάστηκε ο πρώτος μαθητής από τη Σοβιετική Ένωση. Ήταν ο Γιάννης. Ένα παιδί που όλοι το περιβάλαμε με αγάπη και συμπάθεια. Το 1992, ήρθε η Τάνια και σε λίγες ημέρες η Αλεξάνδρα και ο Κώστας. Τις επόμενες σχολικές χρονιές, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Το 1993 παρουσιάστηκαν για φοίτηση 80 μαθητές, που ήρθαν από τη Φαρκαδώνα, μετά από προσωρινή διαμονή εκεί. Κανένα από τα παιδιά δε γνώριζε ούτε μια λέξη ελληνική, εμείς δεν ξέραμε τα ρωσικά. Τον πρώτο καιρό μιλούσαμε με τα μάτια. Αίθουσες δεν υπήρχαν για τη στέγασή τους. Στις Σάπες, το Ίδρυμα Παλιννοστούντων έστησε τον Οικισμό Υποδοχής τους, περίπου 100 λυόμενα σπιτάκια για την προσωρινή διαμονή τους. [δυστυχώς ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούνται σε άθλια κατάσταση]. Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα στην αυλή του σχολείου μας στήθηκαν 6 λαμαρινένια τολ, που τα έφεραν μετά το σεισμό της Καλαμάτας. Τρία χρόνια γινόταν μαθήματα μέσα σε πρόχειρες αίθουσες στημένες στον αέρα, με -3 βαθμούς το χειμώνα και πάνω από 35 το Μάιο και Ιούνιο. Ευτυχώς, δεν άργησαν να στηθούν 10 προκάτ αίθουσες με κεντρική θέρμανση. Αν και δεν ήταν αυτό που θα ήθελε κάθε σχολείο, ωστόσο έλυσε το πρόβλημα της στέγασης. Ακόμη και σήμερα, μετά από 14 και πλέον χρόνια, μετά την ανέγερση του νέου σχολικού κτιρίου, οι αίθουσες αυτές χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του Ολοήμερου Σχολείου και των Μουσικών Τμημάτων.

ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΟ

  Ποτέ δεν παραλείψαμε να θέτουμε με επιμονή, σε όλους τους αρμόδιους και μη παράγοντες, το αίτημα για την ανέγερση ενός νέου σύγχρονου κτιρίου, ικανού να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες που είχαν προκύψει, αφού ο αριθμός των παλιννοστούντων μαθητών αυξήθηκε τα επόμενα χρόνια σε 200 και μαζί με τους 90-100 ντόπιους μαθητές έφτασε τους 300! Η έλλειψη γνώσης της ελληνικής γλώσσας, στο σύνολο των μαθητών, απαιτούσε επιτακτικά τη λειτουργία μικρών τμημάτων σε κάθε τάξη. Δημιουργήθηκαν τα Τμήματα Υποδοχής για να βελτιώσουν κάπως την κατάσταση.

  Επιτέλους, το 1998, μέσα σε ελάχιστους μήνες, στήθηκε ένα νέο προκατασκευασμένο σχολείο. Σύγχρονο, όμορφο, με 12 αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα εκδηλώσεων, Φυσικής-Χημείας, αίθουσα Υπολογιστών, Βιβλιοθήκη, γραφεία κλπ. Αν και πάλι δεν χωράει σήμερα τα 20 τμήματα που λειτουργούν, ικανοποιεί πλήρως τις ανάγκες του σχολείου. Χρησιμοποιούμε βεβαίως και τις αίθουσες του παλιού κτιρίου, καθώς και τις προκατασκευασμένες αίθουσες του 1994 για τις ανάγκες των Τμημάτων Δημιουργικής Απασχόλησης.

    Πάτησε εδώ για να διαβάσεις τις αναμνήσεις από το Δημοτικό Σχολείο του γιατρού Κώστα Βραδέλη, όταν ήταν μαθητής του.  ΚΛΙΚ ΕΔΩ:  

  Επίσης στη σελίδα, υπάρχουν τα ονόματα όλων όσων αποφοίτησαν από το Δημοτικό Σχολείο, από το 1946 μέχρι και το 1985.     (Οι απόφοιτοι του Δημοτικού Σχολείου)

  Σάπες 1931. Μια πολύ όμορφη φωτογραφία όπου τα πρόσωπα δασκάλων και μαθητών έχουν μια εντυπωσιακή γαλήνη. Στο κέντρο διακρίνουμε τη δασκάλα Βενετία Γουναροπούλου και το διευθυντή του σχολείου Λεόντιο Κεφαλά. Από τα πρόσωπα των μαθητών αναγνωρίζω την Άννα Ιωακειμίδου, μητέρα της οδοντιάτρου κ. Λίλιας Ιωακειμίδου. [δεξιά καθήμενη]. Ήταν ένα από τα παιδιά του Δημητρίου Μπακιρτζή που είχε το μύλο. Αργότερα η ίδια φωτογραφία δημοσιεύτηκε (14/9/2012) στην Ελεύθερη Άποψη, από το αρχείο του Κώστα Βραδέλη. Από εκεί έμαθα και άλλα ονόματα. Η δεύτερη καθήμενη δίπλα στη δασκάλα είναι η Γεωργία Καπζάλα, (πληροφορία από Ανθή Μαζαράκη, ανεψιά της) μητέρα του Νίκου Σκοπιανού (διετέλεσε Πρόεδρος της ΕΑΣ Ροδόπης). Υπάρχουν ακόμη οι μαθητές Αλέξανδρος και Άγγελος Βραδέλης (πρέπει να είναι, από αριστερά, ο πρώτος και ο πέμπτος. Κάτω αριστερά η Χρυσούλα Πενηντάρη και η Μαρίκα Τσαβδάρη. Έχω την ισχυρή υποψία ότι η μαθήτρια δεξιά (όρθια) του δασκάλου είναι η Σοφία, αργότερα σύζυγος Ι.Χαστά. (Aρχείο Λίλιας Ιωακειμίδου).

3/10/1932: Στο δημοτικό σχολείο Σαπών. Αναμνηστική φωτογραφία των δασκάλων της Β' Περιφέρειας Κομοτηνής από το Συνέδριο που έγινε με την παρουσία επισήμων και του τότε Επιθεωρητή Εκπ/σης. Από τους δασκάλους αναγνωρίζω την Αλκμήνη Γουναροπούλου (πρώτη από αριστερά αυτών που κάθονται τη μητέρα της Βενετία, δίπλα στον αξιωματικό, τον Τριανταφυλλίδη (7ος από τους όρθιους και μπροστά του, η Δόμνα, η άλλη κόρη της Βενετίας, επίσης δασκάλα. Ο τέταρτος των καθημένων από αριστερά είναι ο Κων/νος Ποάλας, Πρόεδρος τότε της Κοινότητας Σαπών.

1933. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΑΠΩΝ.  Μια επίσης μοναδική και σπάνια φωτογραφία από μια εκδήλωση των κοινοτικών αρχών των Σαπών. Στην εκδήλωση αυτή συμμετείχαν και οι δάσκαλοι και δασκάλες όλης της περιφέρειας των Σαπών. Η φωτογραφία προσφέρθηκε από τον Κώστα Μπακιρτζή, γιο του Φωκίωνα Μπακιρτζή, που εικονίζεται στη φωτογραφία. Στο πίσω μέρος διαβάζουμε τη σημείωση: "Ενθύμιον του Φωκίωνος Μπακιρτζή. Σάππαι. Με όλους τους δασκάλους της περιφέρειας". Από τους δασκάλους αναγνωρίζω τη Βενετία Γουναροπούλου (επάνω δεξιά) και λίγο κοντά την κόρη της, επίσης δασκάλα Αλκμήνη.

Από τη γιορτή της 25ης Μαρτίου του 1934, στο Δημοτικό Σχολείο! Είναι μια από τις φωτογραφίες που τις θεωρώ ιστορικές για τον τόπο μας. Στην πρώτη σειρά  κάθονται ένας στρατιωτικός, ο διευθυντής του σχολείου πόντιος Π.Τριανταφυλλίδης, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Σ. Παπαστεργίου και οι δημ. σύμβουλοι Δαμιανός Χαστάς, Κων/νος Ποάλας, Αγγελίδης Άγγελος και η δασκάλα Βενετία Γουναροπούλου. Πίσω τους, γύρω στα εκατό παιδιά, άλλα με στολές από τη γιορτή και άλλα με κανονικές ενδυμασίες. Η φωτογραφία τραβήχτηκε στις σκάλες της εισόδου του σχολείου.  [Νεότερη πληροφορία 2018: ο στρατιωτικός που αναφέρω δίπλα στο διευθυντή ήταν ο Νικολαΐδης Ιωσήφ, που ήταν δάσκαλος και υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία στο "Σαψί". Εθελοντικά προσέφερε τις υπηρεσίες του στο δημοτικό σχολείο. Περισσότερα γι αυτόν με σπάνιο φωτογραφικό υλικό εδώ: ]. Την ίδια φωτογραφία έχω και από το αρχείο του Σταύρου Αγγελίδη.

Σάπες 1941-42: Βουλγαρική Κατοχή:  Το Δεκέμβριο του 2018, ήρθαν στα χέρια μου οι δυο φωτογραφίες, που είναι τα ίδια πρόσωπα, την ίδια ημέρα, αλλά σε διαφορετικά σημεία. Στην επάνω είναι στις σκάλες του Δημοτικού Σχολείου και στην κάτω στο τότε κοινοτικό πάρκο, εκεί που σήμερα είναι το Γυμνάσιο. Πρόκειται για Βούλγαρους μαθητές, δασκάλους και γονείς. Οι πληροφορίες μου λένε ότι ανάμεσα υπάρχουν και ελληνόπουλα ντόπια που φοιτούσαν στο βουλγάρικο σχολείο. [Το ελληνικό δεν επιτράπηκε να λειτουργεί από τις κατοχικές αρχές]. Δεν γνωρίζω αν είναι ολόκληρη η δύναμη του μαθητικού δυναμικού ή ένα μέρος. Μέτρησα περίπου 35 παιδιά. Παρατηρώ ότι υπάρχουν μαθητές όλων των ηλικιών.  Όπως προανέφερα στο σχολείο αυτό, που διδάσκονταν μόνο η βουλγαρική γλώσσα, φοιτούσαν και μερικά ελληνόπουλα. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν έστελναν τα παιδιά τους και τα μάθαιναν ό,τι μπορούσαν να τα μάθουν στο σπίτι. [ΑΡΧΕΙΟ ΦΩΤΟ: ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ του ΛΕΩΝΙΔΑ].

1948:  Η Ε' τάξη του δημοτικού σχολείου με δάσκαλο το Βασίλειο Ευφραιμίδη. Είναι στην αρχή της σχολικής χρονιάς σε μια αναμνηστική φωτογραφία στα σκαλιά του σχολείου. Από μια πρώτη ματιά εντυπωσιάζει ο μεγάλος αριθμός των μαθητών. Περίπου στους 60 τους υπολογίζω! Από έναν έλεγχο που έκανα διαπίστωσα ότι στην τάξη αυτή φοιτούσαν μαθητές με διαφορετικές ηλικίες, γεννημένοι το 1933,34,35,36,37 και 38!  Υπήρχε λόγος γι αυτό. Θυμηθείτε ότι τότε ήταν η περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου και οι οικογένειες από τα γύρω χωριά έμεναν για ασφάλεια στις Σάπες. Επίσης, η επί 4 χρόνια βουλγαρική κατοχή (1941-1945) κατά την οποία δε λειτουργούσε το ελληνικό σχολείο, δεν επέτρεψε στα παιδιά εκείνης της ηλικίας να φοιτήσουν κανονικά στο σχολείο.  Και επί πλέον προστέθηκαν και οι μαθητές που ήρθαν από τα Κασσιτερά. Για την ιστορία αναφέρω τα περισσότερα από τα ονόματα των μαθητών. (ενδεχομένως να υπάρχουν κάποιες παραλείψεις).  Αντωνιάδης Ηλίας, Βασιλειάδου Βικτώρια, Βραδέλης Κων/νος, Βεζυρίδης Αναστάσιος, Βασιλειάδης Ανδρέας, Γιαννόπουλος Σταύρος, Γιουφτσιάδου Σταυρούλα, Γκαζίνου Καλλιόπη, Γκαζίνος Φώτης, Δραγουμάνης Κώστας, Εμμανουηλίδης Ελευθέριος, Εμμανουηλίδης Μιχαήλ, Καλπίδης Δημήτριος, Καβαζίδης Χρήστος, Καβούνης Θανάσης, Καριώτης Δημήτριος, Κηπουρού Ματούλα, Κιουπτσής Πολυδεύκης, Καραγκιοζίδης Βασίλειος, Κουμασίδου Αναστασία, Μαυρίδης Όμηρος, Μαυρίδου Ελπίδα, Ουρεϊλίδης Χρήστος, Ουρεϊλίδης Γεώργιος, Παπαδόπουλος Ηλίας,  Παπαθεοδοσίου Ναζλού, Παπαλοΐζου Τασούλα, Παυλίδης Λεωνίδας, Πάππος Νικόλαος, Παυλίδης Γεώργιος, Σεραφειμίδου Αρτεμισία,  Σκοπιανού Φεβρωνίκη, Σπαθιάδης Γρηγόριος, Σαμίδης Γεώργιος, Συμεωνίδης Ιωάννης, Ταμουρίδης Παρασκευάς, Τεφτσίδου Κούλα, Τσανίδης Άγγελος, Τσαντούκας Γεώργιος, Χριστοφορίδης Χαρίλαος, Χατζηκωνσταντίνου Πλαστήρας.  Η φωτογραφία είναι από το αρχείο της Σταυρούλας Βαλασιάδου Γιουφτσιάδου.

{Λείπει η φωτογραφία}

Πρακτικό του Συλλόγου Διδασκόντων το 1955...

Το έντυπο αυτό (μη σας εντυπωσιάζει το μαύρο χρώμα, γιατί το σκανάρισα σε αρνητικά χρώματα), είναι ένα πρακτικό που υπογράφουν στις 7 Δεκεμβρίου 1955 ο Διευθυντής του σχολείου Π. Τσίκουτας κι οι δάσκαλοι: Χρυσάνθη Τσολακίδου, Β. Δημητριάδου (η γνωστή δις Κούλα) και ο Δημ. Πατλάκας. Το πρακτικό εφορούσε την απόφαση της επιτροπής για την απόλυση παλιάς μαθήτριας μετά από απολυτήριες εξετάσεις.

To χειρόγραφο αυτό έντυπο είναι φωτοτυπημένο αντίγραφο του Μιχεμπά Ιωάννη, που υπογράφει ο Λεόντιος Κεφαλάς το 1957, που τότε ήταν διευθυντής σε δημοτικό σχολείο της Νέας Φιλαδέλφειας της Αθήνας. Ο Λεόντιος Κεφαλάς ήταν διευθυντής του Δ.Σ. Σαπών την περίοδο 1927 - 1933. Τότε ακριβώς ήταν μαθητής του δημοτικού Σαπών ο Μιχεμπάς Ιωάννης. Μετά από χρόνια και για κάποιο λόγο  χρειάστηκε μια βεβαίωση φοίτησης  στο δημοτικό σχολείο. Επειδή όμως τα αρχεία του σχολείου κάηκαν κατά τη βουλγαρική κατοχή 1941-1944 η βεβαίωση ζητήθηκε από τον τότε διευθυντή Λεόντιο Κεφαλά. Δεν γνωρίζω αν η βεβαίωση αυτή έγινε δεκτή. Εγώ από το έντυπο αυτό μπόρεσα να διασταυρώσω πολλά στοιχεία για την εποχή εκείνη.