Όταν άρχισα να δημιουργώ αυτή τη σελίδα ένιωσα ότι καλύπτω ένα σημαντικό κενό από την ιστορία των Σαπών. Η οικογένεια Πασχαλίδη ήταν από τις πιο γνωστές στους παλιούς Σαπαίους, αλλά άγνωστη στους σημερινούς, αφού κανένας από τους απογόνους δεν ζει στις Σάπες. Με την παρουσίαση των πιο κάτω πληροφοριών και φωτογραφιών μπορούν όλοι να μάθουν ποια ήταν η οικογένεια του Κων/νου Πασχαλίδη.  Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Αντιγόνη Πασχαλίδου, που και η ίδια γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά της χρόνια στον τόπο της.  Σ' αυτήν οφείλεται  η σελίδα που θα διαβάσετε...  

  Η οικογένεια Πασχαλίδη ξεκινά την ιστορία της στις Σάπες από το 1922. Ο Κωσταντίνος ή Κώστας ο πατέρας της οικογένειας φθάνει πρώτος και μετά από λίγα χρόνια έρχεται όλη η οικογένεια. Το επίθετο του είναι Πασχάλης Κωνσταντίνος και όταν εγκαταστάθηκε στις Σάπες το έκανε Πασχαλίδης.

  Ο Κωνσταντίνος Πασχάλης και μετέπειτα Πασχαλίδης γεννήθηκε το 1888 στο Βρυσοχώρι Ιωαννίνων, ένα από τα χωριά στο κεντρικό Ζαγόρι. Την εποχή εκείνη στην Ήπειρο σε ηλικία 15 με 16 χρονών τα αγόρια έφευγαν στα ξένα για να δουλέψουν.  Παντρευόταν λοιπόν σε μικρή ηλικία πριν φύγουν αφ' ενός για να μην μείνουν ανύπαντρα τα κορίτσια, αφ' ετέρου για να ξαναγυρίσουν στην πατρίδα μην μείνουν για πάντα στην ξενητειά. Έτσι το 1905 Ο Κώστας Πασχάλης-Πασχαλίδης παντρεύτηκε τη Μαρία Μπράχα ή μετέπειτα Βραχίδου η οποία ήταν μόλις δεκατριών χρονών. Φεύγει με τον πατέρα του και τον μικρότερο αδερφό του για να δουλέψουν στα ξένα.

         Εγκαθίστανται στα Ύψαλα της Ανατολικής Θράκης όπου και ανοίγουν φούρνο και παντοπωλείο μαζί. Με την Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμού έρχονται στις Σάπες. Αξίζει να αναφέρω πως γλυτώσανε από τους Τούρκους. Οι μέρες ήταν δύσκολες, οι Τσέτες όπως αποκαλούνταν οι άτακτοι στρατιώτες του Κεμάλ, έσφαζαν όποιον Έλληνα έβρισκαν μπροστά τους και έκαιγαν τα σπίτια τους. Ο πατέρας του Κώστα και τα δυό παιδιά του ήταν στο σπίτι τους ένα βράδυ όπου τους κτυπά την πόρτα ένας γείτονας Τούρκος. Τρομάζουν, δεν ξέρουν ποιός είναι, νομίζουν ότι πήγαν να τους σφάξουν, αλλά ο γείτονας τους λέει “ήρθα να σας σώσω”, “μη φοβόσαστε σας έφερα τούρκικες στολές να βάλετε για να μπορέσετε να γλυτώσετε απο τους Τσέτες”. Έτσι ντυμένους τους πήγε μέχρι την Καλλίπολη, όπου ήταν παραταγμένος ο Ελληνικός στρατός και όταν φθάσανε εκεί κοντά, τους λέει “από δω και πέρα είστε μόνοι σας απέναντι είναι ο Ελληνικός στρατός βγάλτε τα ρούχα μην σας κτυπήσουν οι δικοί σας”. Αποχαιρετίστηκαν συγκινημένοι δεν ξαναντάμωσαν ποτέ!

         Εδώ αρχίζει η ιστορία της οικογένειας στις Σάπες. Φθάνουν τη στιγμή, όπου έχουν έρθει  κι' άλλοι Ηπειρώτες, για να ξεκινήσουν πάλι απο την αρχή!   Στην αρχή μένουν τα δύο αδέλφια, ο Κωνσταντίνος και ο Χριστόδουλος, αργότερα γύρω στο '27 οικογενειακές υποχρεώσεις αναγκάζουν τον μικρότερο αδελφό Χριστόδουλο να γυρίσει στην Ήπειρο και τελικά να εγκατασταθεί στη Ηγουμενίτσα. Ανοίγουν παντοπωλείο στον δρόμο που βγαίνεις απο τις Σάπες προς το Λύκειο και τα Αρριανά. Αγοράζουν οικόπεδο και κτίζουν δύο σπίτια στην κεντρική οδό Παπαδήμα λίγο πριν φθάσουμε στην εκκλησία. Το 1924 έρχεται και η υπόλοιπη οικογένεια η γυναίκα του η Μάρω, η μητέρα της Κατερίνα και τα έως τότε πρώτα τρία παιδιά, η Χρυσάνθη, ο Πασχάλης και ο Γιάννης.   Τα επόμενα χρόνια αποκτούν άλλα τέσσερα παιδιά, το Γιώργο, το Χριστόδουλο (Τόζο), την Κατερίνα (Κατίνα) και τον Παναγιώτη(Τάκο). Ξεκινούν την ζωή τους από την αρχή πλέον στην καινούργια πατρίδα φέρνοντας όλα τα έθιμα και τις παραδόσεις της πατρίδας που άφησαν. Φέρνουν μαζί τους τις μυρουδιές και τα αρώματα από τα φαγητά του τόπου τους και κυρίως την τέχνη της ηπειρώτικης πίτας. Ριζώνουν στον νέο τόπο όπου θα γίνει πλέον ο τόπος τους μέχρι το τέλος της ζωής τους. Η ζωή τους κυλά ήρεμα, τα παιδιά τους μεγαλώνουν και όλα παίρνουν το δρόμο τους.

         Το '32 παντρεύεται η πρώτη κόρη της οικογένειας η Χρυσάνθη, το Δημήτρη (ή Δημητράκη όπως τον φώναζαν) Αγγελίδη, της γνωστής οικογένειας Αγγελίδη, ο οποίος ήταν υφασματοπώλης. Μένουν στο δεύτερο σπίτι δίπλα στων γονιών της. Από αυτό το γάμο απέκτησαν δύο παιδιά το Σταύρο και την Κατερίνα (Κατινούλα). Το υφασματοπωλείο του Δημητράκη ήταν στην κεντρική οδό Παπαδήμα μέχρι που πήρε σύνταξη. Ο Δημητράκης έφυγε από την ζωή το καλοκαίρι του '72 και η Χρυσάνθη το καλοκαίρι του 2001.

         Ο γιός τους Πασχάλης τελειώνει το '33 το γυμνάσιο και αποφασίζει να ασχοληθεί και αυτός με το εμπόριο.  Έτσι λοιπόν γύρω στο '37 ανοίγει συνεταιρικά με κάποιον Κεχαέογλου μια αποθήκη ξυλείας κοντά στο παντοπωλείο του πατέρα του. Την εποχή εκείνη οι σχέσεις χριστιανών και μουσουλμάνων ήταν πολύ καλές. Μόνο που ανατρέπονται όλα γιατί ξεσπάει ο Β'  Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Πασχάλης φεύγει στο μέτωπο της Αλβανίας.  

         Έρχεται η κατοχή και για άλλη μια φορά ξεσπιτώνεται η οικογένεια. Οι Βούλγαροι κλείνουν το μαγαζί τους, επιτάσουν το σπίτι τους και το κάνουν σχολείο. Αναγκάζονται και πάνε να μείνουν σε δύο δωμάτια πίσω από την αποθήκη ξυλείας. Η Κατίνα θυμάται ακόμη, πως έκλαιγε κάθε πρωί που έμπαινε να κάνει μάθημα στο  σπίτι της, που της είχαν στερήσει με τέτοιον τρόπο. Την εποχή εκείνη ο Έβρος πάνω από την Αλεξανδρούλη είχε Γερμανική κατοχή, η οποία ήταν μόνο στρατιωτική, έτσι λειτουργούσαν κανονικά τα Ελληνικά σχολεία. Επειδή δεν υπήρχαν αρκετοί δάσκαλοι, μπορούσε να ασκήσει αυτά τα καθήκοντα και όποιος είχε απολυτήριο γυμνασίου. Έτσι οι δύο μεγάλοι γιοί Πασχάλης και Γιάννης, που ήταν απόφοιτοι γυμνασίου, (ο Γιάννης πήρε το απολυτήριο γυμνασίου στο Διδυμότειχο διότι ξέσπασε ο πόλεμος όταν ήταν στην τελευταία τάξη), πάνε δάσκαλοι στο χωριό Φτελιά, στο Βόρειο Έβρο κοντά στα σύνορα με την Βουλγαρία. Προσπαθούσαν να στέλνουν ότι μπορούν πίσω στην οικογένεια, η οποία με τα τέσσερα μικρά παιδιά πέρασε πολύ δύσκολα χρόνια. Εκεί οργανώνονται στο ΕΑΜ και αγωνίζονται για την ελευθερία της πατρίδας.  Η μητέρα τους ζει μέσα στην αγωνία, προσεύχεται κάθε βράδυ και κάνει τάμα στον Άγιο Γεώργιο να γυρίσουν σώοι. Αργότερα στη δεκαετία του '60 χτίζει ένα εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου γι' αυτό το τάμα, πάνω στο δενδράκι. (δείτε εδώ). Τελειώνει η κατοχή και γυρίζουν στις Σάπες, όλη η οικογένεια πλέον μαζεμένη προσπαθεί να ξαναφτιάξει το σπίτι, χτίζουν τον πάνω όροφο και ξεκινούν για μια ακόμη φορά από την αρχή. Ο πατέρας ξανανοίγει το παντοπωλείο του και συνεχίζει τον αγώνα της βιοπάλης.     

         Ο Πασχάλης ο μεγάλος γιος δουλεύει για λίγα χρόνια στο Δημαρχείο, μετά στην Αγροτική Τράπεζα Σαπών. Τέλος δίνει εξετάσεις και διορίζεται στην Τράπεζα της Ελλάδος της Κομοτηνής από όπου πήρε και σύνταξη. Το '53 παντρεύεται την Τζένη Τσομπανίδου και μένουν μόνιμα στην Κομοτηνή, αποκτούν δύο κόρες τη Μαίρη και τη Θωμαϊτσα. Ο Πασχάλης έφυγε απο την ζωή τον Νοέμβριο του '93 και η κόρη του Θωμαϊτσα το Μάϊο του 2006 σε ηλικία μόλις 48 ετών, ένα γεγονός που συντάραξε την οικογένεια Πασχαλίδη.  Η σύζυγός του  ζει μόνιμα στην Κομοτηνή έως σήμερα.

         Ο δεύτερος γιός, ο Γιάννης, το Φεβρουάριο του '46 δίνει εξετάσεις και περνάει στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Όμως ο εμφύλιος βρίσκεται στο αποκορύφωμά του και το καλοκαίρι του '47 διακόπτεται η αναβολή του λόγω σπουδών και πηγαίνει στο στρατό. Εκεί λόγω της προϊστορίας του στο ΕΑΜ τον στέλνουν στη  Μακρόνησο. Άλλη μια περίοδος αγωνίας και στεναχώριας για την μάνα του και όλη την οικογένεια, που πριν λίγα χρόνια αγωνιούσε για τον Πασχάλη ο οποίος πολεμούσε στα βουνά της Αλβανίας, τώρα για τον Γιάννη τον οποίο έστειλαν στην Μακρόνησο. Προς το  τέλος του εμφυλίου τελειώνουν τα μαρτύρια της Μακρονήσου για τον Γιάννη και το Δεκέμβριο του '49 τελειώνει τη θητεία του και γυρίζει σπίτι του. Ξαναφεύγει αμέσως για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Θεσσαλονίκη. Μετά από πολλές αγωνίες και ταλαιπωρίες παίρνει το πτυχίο του και ορκίζεται γιατρός 11 Ιουλίου 1953. Γυρίζει λοιπόν στις Σάπες και ανοίγει ιατρείο, πηγαίνοντας συγχρόνως στα γύρω χωριά στην αρχή με ποδήλατο και μετά με μια μηχανή!  Την εποχή εκείνη στις Σάπες υπήρχαν μόνο δύο γιατροί. Το '58 παντρεύεται τη Νίνα Οικονομίδου, η οποία ήταν μαία και είχε διορισθεί στις Σάπες, γύρω στο '53. Περίπου δεκαπέντε χρόνια η Νίνα ασκεί το επάγγελμα της μαίας και μια ολόκληρη γεννιά των Σαπών γεννήθηκε στα χέρια της. Ο Γιάννης '62 διορίζεται γιατρός στο Αγροτικό Ιατρείο Σαπών που τότε άρχισε να λειτουργεί, συγχρόνως και στο ΙΚΑ και αργότερα τη δεκαετία του '70 ασκεί και καθήκοντα σχολίατρου. Το '80 μετά απο σχεδόν τριάντα χρόνια ενεργής ιατρικής στις Σάπες μετακομίζει με τη σύζυγό του στη  Θεσσαλονίκη όπου ζουν μόνιμα έως σήμερα.  

         Ο τρίτος γιος ο Γιώργος, αφού τελειώνει το γυμνάσιο με το τέλος της κατοχής ασκεί για λίγο καθήκοντα δασκάλου στο Αρσάκειο. Δίνει εξετάσεις και περνάει στην Σχολή Ταχυδρομείων, τελειώνει, υπηρετεί την θητεία του ('50-'51) στο στρατό και διορίζεται στο Ελληνικό Ταχυδρομείο των Σαπών. Το '58 παντρεύεται την Ελένη (Νίτσα) Γκριγκζόνη και μένουν μόνιμα στην Κομοτηνή, αποκτούν δύο παιδιά, την Κωνσταντίνα και τον Πέτρο.   Σήμερα ζει με τη σύζυγό του στην Καβάλα.  

         Ο τέταρτος γιός, ο Χριστόδουλος (Τόζος), τελειώνει το γυμνάσιο το '49, ασκεί και αυτός για λίγο καθήκοντα δασκάλου στο Αρσάκειο και στη Νέα Σάντα. Υπηρετεί τη θητεία στο στρατό ('52-'53) και κατόπιν διορίζεται στο Ελληνικό Μονοπώλιο των Σαπών. Ασχολείται επίσης με τον προσκοπισμό, είναι αυτός που οργάνωσε τον προσκοπισμό στις Σάπες, διετέλεσε για αρκετά χρόνια Τοπικός Έφορος Σαπών στους προσκόπους και είναι αυτός που επί των ημερών του χτίστηκε και εγκαινιάστηκε η Λέσχη των προσκόπων στις Σάπες. Περίπου μια εικοσαετία κρατά η προσφορά του στον προσκοπισμό των Σαπών. Το '61 παντρεύεται τη Μαρία Πενηντάρη και αποκτούν μια κόρη την Αντιγόνη. Το '70 μετακομίζει με την οικογένεια του στην Κομοτηνή, όπου ζουν μόνιμα έως σήμερα.

         Το πέμπτο κατά σειρά παιδί, η Κατίνα τελειώνει το γυμνάσιο και διορίζεται το '52 στην Αγροτική Τράπεζα Σαπών, όπου εργάζεται για 2,5 χρόνια περίπου. Το '55 παντρεύεται τον Άγγελο (ή Λαλάκο όπως τον φώναζαν) Αγγελίδη, ο οποίος ήταν υπάλληλος στην Οικονομική Εφορία Σαπών και αποκτούν έναν γιό τον Κωνσταντίνο. Μετά από πολλές μεταθέσεις γύρω στο '75, εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Θεσσαλονίκη όπου ζει πλέον η Κατίνα, ο Λαλάκος έφυγε από την ζωή το Μάρτιο του 2004. Τα τρία τελευταία παιδιά, ο Γιώργος-Τόζος και η Κατίνα τελείωσαν το γυμνάσιο της Κομοτηνής, διότι ήταν μέσα στα χρόνια του Εμφυλίου και είχε μετακομίσει εκεί η οικογένεια της Χρυσάνθης για περισσότερη ασφάλεια, παίρνοντας μαζί και τα μικρά αδέλφια της.

         Τέλος, ο πιο μικρός γιός ο Παναγιώτης (Τάκος), τελειώνει το γυμνάσιο το '53, δίνει εξετάσεις και περνάει στην Κτηνιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τελειώνει και ορκίζεται Κτηνίατρος, υπηρετεί τη θητεία του στο στρατό και γυρίζει στις Σάπες, όπου και διορίζεται στο Κτηνιατρείο Σαπών.  Το '72 παντρεύεται τη Μαρία Κουτσοδόντη, η οποία ήταν καθηγήτρια μαθηματικός και αποκτούν δύο γιούς, τον Κωνσταντίνο και το Γιώργο. Η Μαρία Κουτσοδόντη δίδαξε στο γυμνάσιο των Σαπών από το '72 μέχρι το '78 και την θυμούνται ακόμη πολλοί μαθητές της. Το '79 μετακομίζει με την οικογένεια του στην Αθήνα,  όπου ζουν μόνιμα έως σήμερα.

         Ο πατέρας Κωνσταντίνος Πασχαλίδης γύρω στο '58 κλείνει το παντοπωλείο και βγαίνει στην σύνταξη. Τα παιδιά του έχουν βρει τα περισσότερα το δρόμο τους και έχει έρθει η ώρα να ξεκουραστεί και να καμαρώσει τους καρπούς των κόπων του. Έφυγε από την ζωή το καλοκαίρι του '62, έχοντας δει τους γάμους σχεδόν όλων των παιδιών του και έχοντας αποκτήσει επτά εγγόνια. Οι Σάπες έγιναν η δεύτερη πατρίδα του χωρίς να λησμονεί ποτέ το χωριό του το Βρυσοχώρι. Η μητέρα, η Μαρία ή Μάρω,   είδε όλα της τα παιδιά να μεγαλώνουν, να βρίσκουν μια καλή δουλειά και να κάνουν οικογένεια,  τους άφησε όλους γερούς, είδε δέκα εγγόνια και δύο δισέγγονα. Έφυγε από την ζωή τον Αύγουστο του '78. Ήταν ο στυλοβάτης και ο συνδετικός κρίκος όλης της οικογένειας. Ήταν ο βράχος σ' όλες τις καταιγίδες και τους τυφώνες που κτυπούσαν το σπιτικό της, ζώντας πολέμους, καταστροφές, ξεριζωμό από τον τόπο της. Έβλεπε όμως πάντα τα πράγματα από την αισιόδοξη πλευρά τους.                

Σάπες 1932: Μοναδική φωτογραφία της οικογένειας Πασχαλίδη.  Από αριστερά όπως βλέπουμε είναι το όρθιο παιδάκι ο Γιάννης 9 ετών, με το πηλήκιο είναι ο Πασχάλης 17 ετών, δίπλα η Χρυσάνθη και ο Δημητράκης Αγγελίδης αρραβωνιασμένοι και δίπλα το όρθιο παιδάκι ο Γιώργος 7 ετών.     Καθισμένοι είναι η Μαρία Πασχαλίδου, ο Κώστας Πασχαλίδης ο οποίος έχει αγκαλιά τον Χριστόδουλο (Τόζο) και η γιαγιά Κατερίνα μητέρα της Μαρίας η οποία έχει αγκαλιά την Κατερίνα (Κατίνα). 

Δημοτικό Σχολείο Σαπών, γύρω στα 1935. Από μια έρευνα που έκανα για τους δασκάλους της εποχής εκείνης, εικάζω πως ο δάσκαλος είναι ο Β. Τσουμίδης. Τότε το σχολείο ήταν τριτάξιο και οι άλλοι δύο δάσκαλοι ήταν ο Τριανταφυλλίδης και η Βενετία Γουναροπούλου.  Κάπου ανάμεσα στους μαθητές βρίσκεται και ο Γιάννης Πασχαλίδης.

 

Σάπες 1947- Στο παλιό πάρκο: Μοναδική φωτογραφία από το αρχείο του Χριστόδουλου Πασχαλίδη. Στο πίσω μέρος υπάρχει η σημείωση: "πάρτι στο πάρκο των Σαπών - Πάσχα 1947".  Η παρέα των νεαρών φίλων του Χριστόδουλου είχε το μοναδικό προνόμιο να διαθέτει μουσική. Ένα γραμμόφωνο (στο κέντρο της φωτογραφίας). Ένας από την παρέα κρατά στα χέρια του και ένα δίσκο. Κάποιος άλλος παίζει ακορντεόν! Ό,τι χρειαζόταν για ένα επιτυχημένο πάρτι τη γιορτινή μέρα του Πάσχα. Ο Χριστ. Πασχαλίδης είναι πίσω από το γραμμόφωνο. Από τα υπόλοιπα μέλη της παρέας, το μόνο που μπορώ να διακινδυνεύσω την αναγνώριση είνια για το Γιάννη Σεραφειμίδη (όρθιος δεξιά).

Σάπες 1948: Στον κεντρικό δρόμο, μπροστά από το τότε πεταλωτήριο του Ντελή Αμέτ, η παρέα φίλων μια ηλιόλουστη χειμωνιάτικη μέρα του 1948. Πίσω διακρίνεται το φυλάκιο ή σκοπιά του Τάγματος Εθνοφυλακής. Ήταν ακόμη   περίοδος του Εμφυλίου Πολέμου.  Στη φωτογραφία βλέπουμε από αριστερά τους: Αλέκο Βραδέλη, Σταματούλα Καραθανάση-Καραμουσαλίδου, Κατίνα Πασχαλίδου, Λαμπρινή Βραδέλη (;),  και Άγγελο Βραδέλη. Ο μικρός με το καπέλο είναι ο Αναστάσιος (Τάσος) Καραθανάσης, δύο ετών τότε. Σήμερα ζει στις ΗΠΑ. Συνδετικό στοιχείο της Σταματούλας και της Κατίνας ήταν η κοινή καταγωγή των γονιών τους, από το Βρυσοχώρι Ιωαννίνων. 

Σάπες γύρω στα 1953:   Μοναδική φωτογραφία της οικογένειας Πασχαλίδη λίγο μετά τον αρραβώνα του Πασχάλη στην αυλή του σπιτιού τους. Από αριστερά "Σταύρος Αγγελίδης, Γιάννης Πασχαλίδης, Κατίνα Πασχαλίδου, Πασχάλης Πασχαλίδης, Τζένη Τζομπανίδου, αρραβωνιαστικιά του Πασχάλη, Γιώργος Πασχαλίδης, Κατινούλα Αγγελίδου, Παναγιώτης Πασχαλίδης, Χριστόδουλος Πασχαλίδης και καθιστοί,  Δημητράκης Αγγελίδης, η γυναίκα του Χρυσάνθη, η γιαγιά Κατερίνα, η  Μαρία και Κώστας Πασχαλίδης.

Σάπες  1958 την επόμενη μέρα απο το γάμο του Γιάννη το 1958: Μπροστά απο το σπίτι τους στον κεντρικό δρόμο, απο αριστερά "Κατινούλα Αγγελίδου-Παναγιώτης (Τάκος) Πασχαλίδης, Χρυσάνθη Αγγελίδου, η κουμπάρα από την Ήπειρο Εξαρχοπούλου, Κατίνα Αγγελίδου, Χριστόδουλος Πασχάλης, αδελφός του Κώστα Πασχαλίδη απο την Ηγουμενίτσα, Χριστόδουλος (Τόζος) Πασχαλίδης  και καθιστοί από αριστερά  Κώστας Πασχαλίδης, η γυναίκα του Μαρία Πασχαλίδου και ο συχωριανός από το Βρυσοχώρι και γείτονας Χρήστος Καραμουσαλίδης.

Σάπες  25 Μαρτίου 1952:  Ο Παναγιώτης (Τάκος) Πασχαλίδης με το ποδήλατο και το μαθητικό πηλίκιο. Ημέρα Εθνικής γιορτής. Είναι στο κεντρικό δρόμο της αγοράς. όμορφη φωτογραφία, που εκτός των αλλών φαίνονται πώς ήταν τότε τα μαγαζιά την εποχή εκείνη, από τη δεξιά μεριά του δρόμου.   

Σάπες στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Αυτή η φωτογραφία είναι στο Παλλάδιο στις αρχές της δεκαετίας του '50.  Στα γνωστά και κλασικά σιδερένια τραπέζια του Παλλαδίου. Παρατηρώ ότι δεν υπήρχαν τραπεζομάντηλα. Από αριστερά ο Χριστόδουλος (Τόζος) Πασχαλίδης, η αδελφή του Κατίνα. Τη γυναίκα δεν τη γνωρίζω. Ο επόμενος κατά πάσα πιθανότητα είναι ο Απόστολος Λιπορδέζης, (πατέρας του Μαθηματικού ιδιοκτήτη φροντιστηρίου στην Κομοτηνή). Επίσης δεν έχω εντοπίσει το 5 μέλος της παρέας.   Άλλα πρόσωπα που έχω εντοπίσει στο βάθος είναι ο Κηπουρός  και ο Χαράλαμπος Σταυρίδης.

1951. Στην παραλία του"Ντεμίρ Αλή", σήμερα Αγίου Γεωργίου, στη Μάκρη.  Από μια εκδρομή του Γυμνασίου Σαπών. Η τάξη αυτή αποφοίτησε το 1953. Τα πρόσωπα της φωτογραφίας είναι οι: Κατίνα Αγγελίδου, η οποία αργότερα παντρεύτηκε το καθηγητή, γυμναστή Κώστα Λουρίκα. Η Παγώνα Μιντίδου, ο Νίκος Τσαντούκας, η Μαίρη Κωνσταντινίδου, ο Παναγιώτης Πασχαλίδης και καθιστή η Λαμπρούλα Χατζοπούλου.

Σάπες γύρω στα 1953:    Παρέα φίλων από αριστερά: Σταύρος Σμυρνόπουλος, Νίκος Τσαντούκας, Νίκος Τζάκης, Χρυσόστομος Σκορδάς και ο Παναγιώτης (Τάκος) Πασχαλίδης.  Δυστυχώς δεν έχω ακόμη εντοπίσει το πίσω κτίσμα που είναι μαγαζί και σπίτι.  Κάποια μέρα γιορτινή θα ήταν αφού είναι καλοντυμένοι με γραβάτες, ενώ πίσω τους διακρίνονται συγκεντρωμένοι αρκετοί άνθρωποι. 

Σάπες, γύρω στα 1953, μπροστά στην εκκλησία. Ο Γιώργος Πασχαλίδης, βόλτα με το ποδήλατο. Χρονολογικά προσδιορίζω το 1953 συγκρίνοντάς την με άλλες φωτογραφίες από τις πέτρες που είναι ριγμένες έτοιμες για να χτιστεί ο περίβολος, ενώ φυτεύτηκαν τα πρώτα μικρά πευκάκια.   

1953 ο Χριστόδουλος (Τόζος) Πασχαλίδης με τη στολή του Εφέδρου Ανθυπολοχαγού. Τον γνώρισα προσωπικά, αφού ως λυκόπουλο και προσκοπάκι γύρω στα 1960 και μετά, μας μάθαινε προσκοπικά τραγούδια, κόμπους και κατασκευές, χρήσιμες για τις κατασκηνώσεις.  Είναι ο πατέρας της Αντιγόνης.

Σάπες γύρω στα 1960: Το συντριβάνι που υπήρχε στην ανατολική πλευρά της αυλής του Δημαρχείου. Μόνο οι παλιοί Σαπαίοι θα το θυμούνται. Εγώ πάντως το έχω ζωντανό στη μνήμη μου. Για πολλά χρόνια ήταν εδώ ο τόπος που παίζαμε! Από ποδόσφαιρο, τσιλίκι, τζαμί, κυνηγητό, πόλεμο... Δεν το θυμάμαι όμως ποτέ να λειτουργεί κανονικά. Δηλαδή να είναι γεμάτο και τρέχει ο πίδακας νερό. Ήταν ακριβώς όπως το βλέπουμε στη φωτογραφία. Λίγο νερό στον πυθμένα, που ήταν γεμάτος από πέτρες και μια πρασινάδα που αν δεν πρόσεχες εύκολα γλιστρούσες στα λιγοστά νερά!   Στο βάθος διακρίνονται το σπίτι του παππού μου (αριστερά), πιο δεξιά βλέπουμε πώς ήταν τότε ο χώρος στάθμευσης σήμερα του ΚΤΕΛ,. Δίπλα το τότε σιδηρουργείο του μπαρμπα-Γιώργου, του "Μουστάκα".  Στα δεξιά της φωτογραφίας υπάρχει η πιο μεγάλη βρύση που υπήρχε στις Σάπες. Ήταν με "γούρνες", από όπου τα ζώα έπιναν νερό. Σήμερα εκεί βρίσκεται το κατάστημα των αδελφών Γιάννη και Κώστα Αγγελίδη.   

 

Σάπες  1η Ιανουαρίου 1954. Στο "Παλλάδιο". Έγραψα και σε άλλες φωτογραφίες ότι το "ΠΑΛΛΑΔΙΟ",  η πιο μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων στον τόπο μας, τότε συγκέντρωνε ένα μεγάλο αριθμό φίλων συντοπιτών, αλλά και Κομοτηναίων στις διάφορες γιορτές.  Στο κεντρικό τραπέζι βλέπουμε τους: Νίκο Καπέτση, Παναγιώτη Καλαϊτζίδη,  Τάκο Πασχαλίδη, Νίκο Κωνσταντινίδη, Δόμνα Βραδέλη, Γιάννη Πασχαλίδη, Μαίρη Κωνσταντινίδου, Σταύρο  Αγγελίδη, Κατινούλα Αγγελίδου, Κατίνα Πασχαλίδου και την ξαδέλφη της από την Ηγουμενίτσα Χαρίκλεια Πασχάλη. 

Σάπες γύρω στα 1953:   Μια ακόμη φωτογραφία που μου αρέσει πολύ. Ο λόγος; Φαίνεται χαρακτηριστικά πώς ήταν ένα τμήμα του κεντρικού δρόμου των Σαπών. Για όσους δεν κατάλαβαν θα τους πω ότι είναι ακριβώς απέναντι από την κατοικία του Σταύρου Αγγελίδη, με τα οικοδομικά υλικά. Το οίκημα που φαίνεται πίσω από το κεφάλι του Νίκου Τσαντούκα ήταν τότε τα γραφεία της υπηρεσίας των Τ.Τ.Τ. (Ταχυδρομείων, Τηλεγράφων και Τηλεφώνων).  Οι φίλοι της φωτογραφίας από αριστερά είναι οι: Δημήτρης Σκοπιανός, Παναγιώτης (Τάκος) Πασχαλίδης, Νίκος Τσαντούκας, Χρυσόστομος Σκορδάς και Νίκος Τζάκης.

  Σάπες γύρω στα 1953:  Είναι ημέρα Εθνικής Γιορτής, ίσως λίγο μετά την παρέλαση. Μια παρέα φίλων φωτογραφίζεται στον κεντρικό δρόμο της αγοράς. Από αριστερά: Γιάννης Σεραφειμίδης, Δημήτρης Σκοπιανός, Τάκος Πασχαλίδης, Λάκης Γεωργιλάς, Θανάσης Βαλασιάδης και Φώτης Καραβασίλης.  

Σάπες  6/9/1958:  Ο γάμος του  Γιάννη Πασχαλίδη έξω απο την εκκλησία αμέσως μετά το μυστήριο. Από αριστερά ο Παπανικόλας, η μητέρα της νύφης δίπλα στον γαμπρό, ο Γιάννης και η Νίνα,  η μητέρα Μαρία Πασχαλίδου, η Κατίνα και απο πίσω φαίνεται λίγο η Κατινούλα Αγγελίδου. Οι κουμπάροι, το ζεύγος Εξαρχόπουλου,  ο Πασχάλης Πασχαλίδης, ο Γιώργος Πασχαλίδης και πολλοί άλλοι.