[Από το βιβλίο του Χρήστου Τσιτσώνη]

Μετά την απελευθέρωσιν της Θράκης το 1920 αι "Σάπαι" ωρίσθησαν ως πρωτεύουσα της Κοινότητας Σαπών ιδρυθείσης δια του Δ. 30/7/1924/(ΦΕΚ Α.194/1924) και παρέμεινεν ως τοιαύτη μέχρι της 26/9/1946. Δια την λειτουργίαν της είχε το " Κοινοτικόν Κατάστημα", κτίριον παλαιόν, ισόγειον εκ δύο δωματίων. Η Κοινότης Σαπών κατ' αρχήν περιελάμβανε τα εξής χωρία: Σάπας, Αρσάκειον, Χαμηλόν, Βέλκιον, Αετοκορυφήν, Αετόλοφον, Πρωτάτον, Τσιφλίκι, Λύκειον και Κασσιτερά. Αργότερα ο Αετόλοφος απεσπάσθη από της Κοινότητος Σαπών και προσετέθη εις την Κοινότητα Λοφαρίου, το δε Λύκειον εις την Κοινότητα Αρριανών. Και ούτω ο συσταθείς το 1946 Δήμος Σαπών περιλαμβάνει έκτοτε τα υπόλοιπα ως άνω χωρία. Ο Δήμος Σαπών συνεστήθη δια του υπ΄αριθμ. 107 Β.Δ. της 26/8/1946 (ΦΕΚ Α.290 της 26/9/1946).

  Αργότερον κατά τα έτη 1947-1948 οι κάτοικοι του αναφερόμενου χωρίου "Κασιτερά" μετώκησαν και εγκαταστάθησαν εις τας Σάπας, προς αύξησιν του πληθυσμού αυτών αλλά και πρόοδόν των. Εις τούτο συνετέλεσαν ωρισμένοι κάτοικοι των Κασσιτερών και ιδιαιτέρως ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, πρώην Πρόεδρος της Κοινότητος Σαπών και Σωκράτης Βασιλειάδης, τέως κοινοτικός σύμβουλος. Η Κοινότης Σαπών ελειτούργησεν συνεχώς και αδιαταράκτως από το 1924 έως το 1940. Κατά το έτος τούτο εκηρύχθη ο πόλεμος. Άλλοι επεστρατεύθησαν, άλλοι φόβω κινούμενοι ανεχώρουν εκ Σαπών. Κατά την αναφερομένην ήρεμον λειτουργίαν της Κοινότητος εχρημάτισαν Πρόεδροι, κατόπιν της εκάστοτε εκλογής, οι Νικόλαος Καπζάλας, Δαμιανός Χαστάς φαρμακοποιός, Στέργιος Παπαστεργίου, Γεώργιος Παπαδόπουλος και Κων/νος Ποάλας. 'Απαντες κατέβαλον κάθε δυνατήν προσπάθειαν να καλύψουν τας διαφόρους ανάγκας των Σαπών και των χωρίων της Κοινότητος.

Πριν την απελευθέρωση

 Σύμφωνα με το συγγραφέα Παρασκευά Κονόρτα, κατά την περίοδο 1878 - 1912, ο Kαζάς Σάπχανε υπαγόταν στον Kαζά Γκιουμουλτζίνας, περιελάμβανε 41 χωριά και είχε έδρα την πόλη Σάπχανε (Sabci, Sapci, Saphane, Saphana, Sabhane, Sapcihane, σημ. Σάππες). Σήμερα, ο τότε Nαχιέ Σάπχανε βρίσκεται εξ ολοκλήρου σε ελληνικό έδαφος (Nομός Pοδόπης).  Συγγραφέας: Παρασκευάς Kονόρτας.

Η Κοινότητα την περίοδο 1912-1913

  Παραθέτω μια πληροφορία που μου έδωσε ο συντοπίτης φίλος Ερτζάν Χαφούς, φαρμακοποιός, ο οποίος με βοηθά σε θέματα της μουσουλμανικής μειονότητας των Σαπών. "Οι ηλικιωμένοι κάτοικοι των Σαπών αναφέρουν σαν πρώτο κοινοτάρχη της πόλης, στα έτη 1912-1913, στην περίοδο των Βαλκανικών   πολέμων, μέχρι  την εισβολή των Βουλγάρων, το όνομα του Φαχρεττίν Μπέη  και σαν συμβούλους τους: Καχβετζή Μουσταφά  Σαάτση Σαδήκ, Χαντζή  Χαλήλ, Χακκή  Εφέντη, ο οποίος εξορίστηκε στην  Κρήτη.  Τους  υπόλοιπους τους εκτέλεσαν  οι Βούλγαροι  στην Κομοτηνή μέσα σε ένα μύλο, στη συνοικία Ποσπός, κοντά στη  σημερινή Εκτενεπόλ.

  Συνοπτικά σχετικά με την ιστορία της Κοινότητας και μετέπειτα Δήμου  Σαπών σημειώνω τα εξής:

Κοινότης Σαππών

Μετά την απελευθέρωση της Θράκης, το 1920, "Αι Σάππαι", ορίστηκαν ως Πρωτεύουσα της Κοινότητας Σαππών. Η ίδρυσή της έγινε το 1924 με το Δ. 30/7/1924 (ΦΕΚ Α.194/1924) μέχρι την 26η /9/1946.  Εδώ να σημειώσω ότι πριν από την είσοδο του Βουλγαρικού στρατού Κατοχής (1941-1944), οι υπεύθυνοι της τότε Κοινότητας Σαππών, έκαψαν τα αρχεία, από το φόβο μην πέσουν πολύτιμες πληροφορίες στη Βουλγαρική Διοίκηση. Η σχετική μαρτυρία προέρχεται από το θείο μου Αλέξανδρο Μαλλέ (Παπαποστόλου), ο οποίος ήταν παρών στο κάψιμο των αρχείων ως μαθητής του τότε σχολαρχείου. Περιγράφει τα εξής: "Στις 8 Απριλίου 1941, περνούσαν από το δρόμο Κομοτηνής προς Αλεξ/πολη τα πρώτα μηχανοκίνητα γερμανικά στρατεύματα. Μόλις έφτασαν στο ύψος του σημερινού χώρου του Δημοτικού Μεγάρου, σταμάτησαν οι μοτοσυκλετιστές και κάθισαν κατάχαμα να φάνε από κάποιες κονσέρβες που είχαν μαζί τους. Την άλλη ημέρα οι υπάλληλοι της Κοινότητας έκαψαν τους φακέλους μέσα σε βαρέλια. Το πιθανότερο είναι τότε να κάηκαν και τα αρχεία του Δημοτικού Σχολείου". Μετά την απελευθέρωση και μέχρι το 1946 αποκαταστάθηκε η λειτουργία της Κοινότητας Σαπών.

  Στο βιβλίο του Χρήστου Τσιτσώνη, δεν αναφέρονται όλα τα ονόματα αυτών που διατέλεσαν Πρόεδροι της Κοινότητας, η θητεία των οποίων συνήθως ήταν διετής και δεν αποφασιζόταν απ'ευθείας από τους πολίτες, αλλά από το Κοινοτικό Συμβούλιο. Για το λόγο αυτό δεν έχω πλήρη στοιχεία για τους χρόνους που θήτευσαν ως Πρόεδροι. Από σχετικές έρευνες προέκυψε ότι Πρόεδροι της Κοινότητας Σαπών υπήρξαν οι: Νικόλαος Καπζάλας (1924-1927), Φωκίων Μπακιρτζής (1927-1929), Δαμιανός Χαστάς (1930-1931), Στέργιος Παπαστεργίου (1932-1934), Κων/νος Μ. Ποάλας (1935-1936), Γεώργιος Παπαδόπουλος.  Από αυτούς, οι Καπζάλας, Μπακιρτζής και Χαστάς ήταν πρόσφυγες από την Ανατ. Θράκη, οι Παπαστεργίου και Ποάλας ήταν ηπειρώτες και ο Παπαδόπουλος είχε ποντιακή καταγωγή.

  Μετά την απελευθέρωση από τη Βουλγαρική Κατοχή, συνεχίστηκε η λειτουργία της Κοινότητας ως εξής: Τον Απρίλιο του 1945 διορίστηκε ως Πρόεδρος ο Δημήτριος Καραθανάσης.  Τον Ιανουάριο του 1946 επίσης διορίστηκε Πρόεδρος ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και μετά ως προσωρινός Δήμαρχος μέχρι τον Οκτώβριο του 1949. Τότε αντικαταστάθηκε από τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Κομοτηνής Παναγιώτη Παναγιωτόπουλο έως τον Ιούνιο του 1951.  

ΔΗΜΟΣ ΣΑΠΩΝ

Το 1946, με το Β.Δ. 107/26/8/1946 (ΦΕΚ Α.290/26/9/46) αποφασίζεται η ίδρυση του Δήμου Σαππών.  

1951-1958 ( 2 φορές) ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Το Μάρτιο του 1951 έγιναν οι πρώτες δημοτικές εκλογές και εξελέγη ως πρώτος αιρετός δήμαρχος Σαπών ο Δημήτριος Καραθανάσης για μια τετραετία (1951-1954).

Τα ονόματα του Δημοτικού Συμβουλίου (πληροφ. Τάσσιου Καραθανάση)

Ηρακλής Πετρίδης, Κων/νος Μπαχτσεβάνης, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Χαράλαμπος Κουκλάκης, Μεχμέτ Ισμαήλ, Μουσταφά Σερήφ, Αμέτ Βελή, Δημήτριος Κοσιτζής, Χατζή Ισμαήλ Μουσταφά, Εμίν Αχμέτ, Χαφούζ Μουσταφά Μουράτ, Μιχαήλ Παπαδόπουλος.

 Στις επόμενες δημοτικές εκλογές (1955-1958) εκλέγεται και πάλι ο Δημήτριος Καραθανάσης.

1959-1974: (2 φορές + διορισμένος) ΔΗΜΑΡΧΟΣ  ΤΣΙΤΣΩΝΗΣ  ΧΡΗΣΤΟΣ

 Στις εκλογές της 5/4/1959, εκλέγεται δήμαρχος ο Χρήστος Τσιτσώνης (1959-1963).  

 Στις εκλογές της 5/6/1964, εκλέγεται δήμαρχος και πάλι ο Χρήστος Τσιτσώνης, που παρέμεινε δήμαρχος μέχρι τις 20/9/1974. (σημείωση: μεσολάβησε η δικτατορία του 1967-1974).  Τότε, τον αντικατέστησε προσωρινά ανώτερος υπάλληλος της Νομαρχίας Ροδόπης. [τα ονόματα του Δημ. Συμβ. πιο κάτω..]

1975-1982: (2 φορές): ΔΗΜΑΡΧΟΣ  ΚΡΥΣΤΑΛΛΗΣ  ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

  Στις εκλογές της 31/3/1975, εκλέγεται ο Δημοσθένης Κρυστάλλης (1975-1978), ο οποίος επανεκλέγεται και στις επόμενες εκλογές της 15/10/1978. (1979-1982).

1982-1994: (3 φορές):  ΔΗΜΑΡΧΟΣ  ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

   Στις επόμενες τρεις εκλογικές αναμετρήσεις: 1982-86, 1986-90 και 1990-94, δήμαρχος για 12 χρόνια αναδείχτηκε ο Γεώργιος Πολυχρονιάδης.

1994-2002: (2 φορές): ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ
Επόμενος δήμαρχος Σαπών και για 8 χρόνια, 1994-98 και 1998-02, αναδείχτηκε ο Ντίνος Χαριτόπουλος.

2002-2010: (2 φορές): ΔΗΜΑΡΧΟΣ  ΠΙΛΙΛΙΤΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Την περίοδο 2002-06 και 2006-2010, για 8 χρόνια, δήμαρχος Σαπών διετέλεσε ο Πιλιλίτσης Γεώργιος.

Από το 2010, δημιουργείται μετά από συγχώνευση ο Δήμος Μαρωνείας-Σαπών.

2010-2014: (1 φορά): ΔΗΜΑΡΧΟΣ  ΙΩΑΝΝΑΚΗΣ  ΗΛΙΑΣ
Στις εκλογές του 2010 και για την περίοδο 2010-2014, δήμαρχος εκλέγεται ο Ιωαννάκης Ηλίας.

2014-2019: (1 φορά):  ΔΗΜΑΡΧΟΣ  ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ  ΙΩΑΝΝΗΣ
Στις εκλογές του 2014 και για την περίοδο από 10/2014 μέχρι 10/2019 (η θητεία θα είναι πενταετής), δήμαρχος εκλέγεται ο Σταυρίδης Ιωάννης.

2019-2024: (3 φορά): ΔΗΜΑΡΧΟΣ  ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ  ΚΩΝ/ΝΟΣ

Στις εκλογές του 2019 και για την περίοδο από 10/2019  μέχρι 10/2024, δήμαρχος εκλέγεται ο Κωνσταντίνος Χαριτόπουλος, για 3η φορά, μετά το 1994-2002.

[Όλα τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών από το 1975 μέχρι και το 2019 υπάρχουν εδώ.

=============================================================

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ & ΔΗΜΟΥ ΣΑΠΩΝ - ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ

1924 -  ΦΕΚ 194Α - 14/08/1924

ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΣΑΠΩΝ (Ροδόπης) - 

Σύσταση της κοινότητας με έδρα τον οικισμό Σάπαι.
Οι οικισμοί:  Κους-Τεπέ Α -  Πρωτάτον - Βέλκιον -  Χαμηλόν - Αρσάκειον - Κασσιτερά - Λύκειον -  Κους-Τεπέ Β προσαρτώνται στην κοινότητα Σαπών

1925 - ΦΕΚ 51Α - 03/03/1925

Η κοινότητα Σαππών, αποσπάται από την Επαρχία Κομοτηνής του νομού Ροδόπης και υπάγεται στην Επαρχία Σαπών του νομού Ροδόπης.

1926 - ΦΕΚ 301Α - 13/09/1926
Οι οικισμοί  Ατ-Κιόϊ -  Πρωτάτον Τσιφλίκ προσαρτώναι στην κοινότητα Σαπών.

1928 - 16/05/1928
Οι οικισμοί  Ατ-Κιόϊ  -  Πρωτάτον Τσιφλίκ της κοινότητας καταργούνται.

1928 - ΦΕΚ 193Α - 20/09/1928
Οι οικισμοί  Κους-Τεπέ Α της κοινότητας μετονομάζεται σε Αετοκορυφή
Ο οικισμός Κους-Τεπέ Β της κοινότητας μετονομάζεται σε Αετόλοφος

1933 - ΦΕΚ 135Α - 06/06/1933
Ο οικισμός Λύκειον αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στην κοινότητα Αρριανών

1933 - ΦΕΚ 238Α - 10/08/1933
Ο οικισμός Αετοκορυφή αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στην κοινότητα Κρωβύλης.

1935 - ΦΕΚ 46Α - 16/02/1935
Ο οικισμός Αετοκορυφή αποσπάται από την κοινότητα Κρωβύλης και προσαρτάται στην κοινότητα

1946 - ΦΕΚ 290Α - 26/09/1946
Η κοινότητα αναγνωρίζεται σε δήμο Σαπών

1951  -  07/04/1951
Ο οικισμός Κασσιτερά του δήμου καταργείται.
Αναγνώριση του οικισμού Τσιφλίκιον και προσάρτησή του στο δήμο Σαπών

1953 - ΦΕΚ 2Α - 05/01/1953
Ο οικισμός Αετόλοφος αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στην κοινότητα Λοφαρίου

1991 -  17/03/1991
Αναγνώριση του οικισμού Κασσιτερά και προσάρτησή του στο δήμο Σαπών

1997  -  ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 : Προσαρτήσεις οικισμών στο Δήμο Σαπών
Ο οικισμός Αμφία αποσπάται από την κοινότητα Αρίσβης και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Αρίσβη αποσπάται από την κοινότητα Αρίσβης και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Εβρινός αποσπάται από την κοινότητα Αρριανών και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Ιάσιον αποσπάται από την κοινότητα Αρριανών και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Νέα Σάντα αποσπάται από την κοινότητα Νέας Σάντας και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Κιζάριον αποσπάται από την κοινότητα Αρριανών και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Παλαιά Κρωβύλη αποσπάται από την κοινότητα Κρωβύλης και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Κρωβύλη αποσπάται από την κοινότητα Κρωβύλης και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Πετρωτά αποσπάται από την κοινότητα Κρωβύλης και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Λοφάριον αποσπάται από την κοινότητα Λοφαρίου και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Αετόλοφος αποσπάται από την κοινότητα Λοφαρίου και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Στρύμη αποσπάται από την κοινότητα Στρύμης και προσαρτάται στο δήμο
Ο οικισμός Διώνη αποσπάται από την κοινότητα Στρύμης και προσαρτάται στο δήμο

2010  -  ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 :  Νέος Δήμος Μαρωνείας - Σαπών

Ο οικισμός Σάπαι αποσπάται από το δήμο και ορίζεται έδρα του δήμου Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Κασσιτερά αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Παλαιά Κρωβύλη αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Βέλκιον αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Αρίσβη αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Στρύμη αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Διώνη αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Χαμηλόν αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Αρσάκειον αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Νέα Σάντα αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Αμφία αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Κιζάριον αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Εβρινός αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Ιάσιον αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Λοφάριον αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Τσιφλίκιον αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Αετοκορυφή αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Κρωβύλη αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Πετρωτά αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Αετόλοφος αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών
Ο οικισμός Πρωτάτον αποσπάται από το δήμο και προσαρτάται στο δήμο Μαρωνείας-Σαπών

Ο δήμος Σαπών καταργείται.

===============================================================

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΡΟΕΔΡΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΩΤΩΝ ΔΗΜΑΡΧΩΝ ΣΑΠΩΝ

Νικόλαος Καπζάλας: Πρόεδρος Κοινότητας Σαπών 1924-27

Φωκίων Μπακιρτζής: Πρόεδρος Κοινότητας: 1928-1930

Στέργιος Παπαστεργίου: Πρόεδρος Κοινότητας Σαπών: 1931-1933

Κων/νος Ποάλας: Πρόεδρος Κοινότητας Σαπών(1934-1936).

  Η συγκεκριμένη διετία είναι επιβεβαιωμένη από μία φωτογραφία του Ιωσήφ Νικολαΐδη, 'Εφεδρου αξ/κού τότε στις Σάπες που ασκούσε και καθήκοντα εθελοντή δασκάλου. Έγραφε στο πίσω μέρος: "Φωτογραφία ληφθείσα την 25η Φεβρουαρίου 1934 (Κυριακή της ορθοδοξίας). Την 10η πρωινή ετελέσθη υπέρ των πεσόντων μνημόσυνον και μετά τούτα ενώπιον του εικονιζομένου ηρώου κατετέθησαν στέφανοι ομιλησάντων των κ.κ. Ποάλα (προέδρου Κοινότητας Σαπών) Ραΐση Ν. Τζανέα (Ανθ/γού του ενταύθα Εφίππου αποσπάσματος) και τελευταίου εμού".

Γεώργιος Παπαδόπουλος: Πρόεδρος Κοινότητας, [1946-1949]. 

 Μετά το τέλος της Βουλγαρικής Κατοχής, συνεχίστηκε η λειτουργία της Κοινότητας ως εξής: Τον Απρίλιο του 1945 διορίστηκε ως Πρόεδρος ο Δημήτριος Καραθανάσης. Τον Ιανουάριο του 1946 επίσης διορίστηκε Πρόεδρος ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και μετά ως προσωρινός Δήμαρχος μέχρι τον Οκτώβριο του 1949. Τότε αντικαταστάθηκε από τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Κομοτηνής Παναγιώτη Παναγιωτόπουλο έως τον Ιούνιο του 1951." 

 

Δημήτριος Καραθανάσης: Δήμαρχος Σαπών: [1951-1954 και 1955-1958].

Ο πρώτος αιρετός δήμαρχος.

Χρήστος Τσιτσώνης: Δήμαρχος Σαπών: [1959-1963 , 1964 - 20/9/1974]

Δήμος Κρυστάλλης: Δήμαρχος Σαπών:[1975-78 & 1979-82]

  Από το βιβλίο του Χρήστου Τσιτσώνη...

  Λόγω όμως της πενιχράς οικονομικής καταστάσεως της περιωρισμένης οικονομικής βοηθείας της Προϊσταμένης Αρχής-Νομαρχίας Ροδόπης- εξετελέσθησαν κατά την θητείαν τούτων έργα, μικράς σχετικώς δαπάνης. Ταύτα αναγράφονται εις τον πίνακα "κοινοτικών έργων των ετών 1924-1940". Μετά τον πόλεμον του 1940 επηκολούθησεν η κατάληψις της Θράκης υπό των Βουλγάρων. Την 6/4/1941 εισήλθον εις Σάπας πρώτοι ολίγοι Γερμανοί. Την 15/4/1941 εισήλθεν ο Βουλγαρικός Στρατός και οι πρώην κάτοικοι Σαπών Βούλγαροι, οι οποίοι είχον αναχωρήσει εκ Σαπών κατά το 1927, δυνάμει περί της ανταλλαγής των πληθυσμών Ελλάδος και Βουλγαρίας συνθήκης.

  Τότε την διοίκησιν της Κοινότητας Σαπών ανέλαβον οι Βούλγαροι. Τον Οκτώβριον του 1944 οι Βούλγαροι απεχώρησαν των Σαπών (και Θράκης) αφήσαντες όπισθέν των φτώχειαν. δεινοπαθήματα γνωστά και περιγραφέντα παρ' άλλων. Το αρχείον της Κοινότητος διεσπάρη. Μετά την αποχώρησιν των Βουλγάρων την διοίκησιν της Κοινότητος ανέλαβε το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπον (Ε.Α.Μ.) με εκπρόσωπόν του τον Κουκούτσην. Τον Απρίλιον του 1945 διωρίσθη Πρόεδρος της Κοινότητος υπό των Ελληνικών Αρχών ο Δημήτριος Καραθανάσης, κάτοικος Σαπών.

  Τον Ιανουάριον του 1946 διωρίσθη ως νέος Πρόεδρος ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και μετά τινας μήνας Οκτωβρίου του 1949, αντικατασταθείς τον ίδιον μήνα υπό του διορθσθέντος ως δημάρχου Εισαγγελέως Πρωτοδικών Κομοτηνής Παν. Παναγιωτοπούλου, υπηρετήσαντος τον Δήμον μέχρι του Ιουνίου του έτους 1951 και έχοντος ως Πρόεδρον του Δημ. Συμβουλίου Σαπών τον Δημήτριον Παπαδημητρίου, κάτοικον Σαπών. Τότε επετρέπετο ο διορισμός δικαστικών λειτουργών ως Δημάρχων.

  Το Μάρτιον του 1951 εγένοντο αι πρώται Δημοτικαί εκλογαί δια την τετραετίαν 1951-1954.

 Κατά τας εκλογάς αυτάς ανεδείχθη δήμαρχος ο Δημήτριος Καραθανάσης, υπερτερήσας του αντιπάλου του Γεωργίου Παπαδοπούλου. Ήταν ο πρώτος αιρετός δήμαρχος Σαπών. Ο ίδιος εξελέγη δήμαρχος και δια την τετραετίαν 1955-1958.

  Την 5/4/1959 από τις εκλογές δήμαρχος έγινε ο Χρήστος Τσιτσώνης, που επανεκλέχτηκε και στις εκλογές της 6/6/1964. Παρέμεινε δήμαρχος μέχρι την 20/9/1974, οπότε και αντικαταστάθηκε από υπηρεσιακό ανώτερο υπάλληλο της Νομαρχίας Ροδόπης.

  Στις επόμενες εκλογές που έγιναν στις 31/3/1975 δήμαρχος εκλέχτηκε ο Δήμος Κρυστάλλης, που επανεκλέχτηκε και στις εκλογές της 15/10/1978 με 1982.

 [Από το βιβλίου του Χρήστου Τσιτσώνη - δημάρχου Σαπών [1959 - 1974]

Οι τρεις από τις τέσσερις πλευρές της μαρμάρινης κεφαλής της βρύσης

  Σημείωση δική μου:

  Από τη μαρμάρινη κεφαλή της βρύσης αναφέρω τα ονόματα του Κοινοτικού Συμβουλίου Σαπών του 1933. Αυτά είναι: Στέργιος Παπαστεργίου: Πρόεδρος. Κων/νος Ποάλας, Φωκίων Μπακιρτζής, Δαμιανός Χαστάς, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Μουσταφά Ογλού Μπερμπέρ Αμέτ, Μεμέτ Ογλού Χαφούζ Χασάν, Χαφούζ Μουσταφά Ογλού Βελή, Αμέτ Εφένδη Ογλού Χασάν, Πιράμ Ογλού Χατίπ Αμέτ, Ισμαήλ Ογλού Ασμάν, Μεμέτ Ογλού Αχμέτ, Οσμάν Ογλού Δαγκά Ιπράμ: Σύμβουλοι.

ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 1964:

ΔΗΜΑΡΧΟΣ: Χρήστος Τσιτσώνης.  ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΟΣ: Παναγ. Κιρκινέζης. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΗΜ ΣΥΜΒ: Ραφαήλ Τσακίρης.  ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: Χρυσ. Θεοδοσάκης, Στέργιος Κενανίδης, Σπύρος Κηπουρός, Κ. Κολάκης, Δημ. Καραθανάσης, Μπαλτά Μεμέτ Χασάν του Μεμέτ, Γεώργ. Παπαδόπουλος, Παναγ. Πέτρογλου, Ραφαήλ Τσακίρης, Τσολάκ Χουσεΐν, Χαλήλ Ιμπράμ του Χουσεΐν

Μοναδικές φωτογραφίες  

[Ψηφιακή επεξεργασία].  Ίσως η πλέον ιστορική φωτογραφία της ελεύθερης κωμόπολής μας.  Η φωτογραφία αυτή υπάρχει στο βιβλίο του Χρήστου Τσιτσώνη με τον τίτλο "Αι Σάππαι". Από το 2018 ήρθε στην κατοχή μου και μια ακόμη αυθεντική έκδοση της ίδιας φωτογραφίας του Φωκίωνα Μπακιρτζ, την οποία μου παρέδωσε η κ. Αρτεμισία Μπακιρτζή, νύφη του (σύζυγος Κων/νου Μπακιρτζή). Μετά από έρευνα εντόπισα κάποια στοιχεία για ένα από τα ονόματα που αναφέρονται στην παραπάνω φωτογραφία. Πρόκειται για το Γουρίδη (2ο από δεξιά των καθημένων). Λέγεται Γουρίδης Δημήτριος του Γρηγορίου. Καταγωγή η Στράντζα Ανατ. Θράκης, μια περιοχή λίγα χλμ ΒΔ της Κων/πολης.  Η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ στις 27/10/1927 δημοσίευσε κάποιες διαμαρτυρίες τοπικών παραγόντων εξαιτίας της καταργήσεως της Υποδιοικήσεως Σαππών. Μια από αυτές ήταν και του Γουρίδη, τον οποίο η εφημερίδα τον αναφέρει ως αντιπρόεδρο της Υποδ/σεως. Διαβάστε εδώ.

Το Κοινοτικό Συμβούλιο Σαππών του 1937. (από το βιβλίο του Χρ. Τσιτσώνη).

 

Αναγνωρίζω από αριστερά τον Ηρακλή Πετρίδη (2ος), Γεώργιο Παπά (3ος), Θεοδόσιο Μπακιρτζή (4ος) και το Δήμαρχο Δημήτριο Καραθανάση.  (Αρχείο Λεωνίδα Ξανθόπουλου).

Γενικός πίνακας του πραγματικού πληθυσμού του απογραφέντος κατά το μεσονύκτιον της 18-19 Δεκεμβρίου 1920, κατά νομούς, επαρχίας ή υποδιοικήσεις, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία.
  Διατήρησα την ορθογραφία των οικισμών, όπως αναφέρονται στο ειδικό έντυπο.

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1928 ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΑΠΠΩΝ

Στον πιο πάνω πίνακα, ο αριθμός των προσφύγων, συμπεριλαμβάνεται στο γενικό σύνολο της πρώτης στήλης, των κατοίκων των οικισμών, αντίστοιχα  και στις στήλες Αρρένων- Θηλέων.

 

  ΕΠΑΡΧΙΑ ΣΑΠΩΝ -  ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟ  1928

ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ	ΓΛΩΣΣΑ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Ορθόδοξοι	Ελληνική	6.740
Ορθόδοξοι	Τουρκική	213
Ορθόδοξοι	Αρμενική	69
Ορθόδοξοι	Μακεδ/σλάβοι	21
Ορθόδοξοι	Κουτσ/βλαχοι	0
Ορθόδοξοι	Αθίγγανοι	38
Ορθόδοξοι	Ρωσική	10
Μουσουλμάνοι	Τουρκική	12.513
Μουσουλμάνοι	Αλβανική	3
Μουσουλμάνοι	Βουλγαρική	1.730
Μουσουλμάνοι	Ελληνική	5
Καθολικοί	Ελληνική	0
Καθολικοί	Ιταλική	0
Ισραηλίτες	Ισπανική	44
Ισραηλίτες	Ελληνική	5
Διαμαρτυρόμενοι	Ελληνική	0
Διάφοροι		87
ΣΥΝΟΛΟ		21.478

Σάπες: Γύρω στα 1949 ή 1950.  Τη φωτογραφία που προέρχεται από το αρχείο του πεθερού μου Κων/νου Γιουφτσιάδη (πρόκειται για τον πρόσκοπο που κάνει την έπαρση της σημαίας) δεν είχα δώσει μέχρι τώρα ιδιαίτερη βαρύτητα, όμως έχει τη δική της αξία!  Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Εισαγγελέας  Πρωτοδικών Ροδόπης Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος, ο οποίος τον Οκτώβριο του 1949 και μέχρι τον Ιούνιο 1951, αντικατέστησε ως προσωρινός Δήμαρχος του νεοσύστατου Δήμου Σαπών (1946) τον επίσης προσωρινό Δήμαρχο Γεώργιο Παπαδόπουλο (από Ιαν.1946 - Οκτ. 1949), που ήταν και περίοδος Εμφυλίου Πολέμου.  Δεν μπορώ να προσδιορίσω αν είναι από την εθνική γιορτή της 28ης Οκτωβρίου 1949 ή 25ης Μαρτίου 1950.  Δίπλα στο Δήμαρχο ο ιερέας είναι ο παππούς μου Μαλλές Απόστολος, που από το 1947 ή '48 τοποθετήθηκε στον Ιερό Ναό Αγίων Κων/νου & Ελένης.   Ένας μαθητής του Σχολαρχείου κρατάει μια τρομπέτα παιανίζοντας το ανάλογο εμβατήριο. Εντύπωση προκαλεί ο ιστός της έπαρσης της σημαίας. Ήταν μια πρόχειρη κατασκευή για τις ανάγκες της γιορτής, αφού μετά την κατοχή και τον Εμφύλιο Πόλεμο, δεν είχε φτιαχτεί καινούριο ηρώο. Οι Βούλγαροι, το 1941 εξαφάνισαν το τότε Ηρώο!   Μερικά από τα υπόλοιπα πρόσωπα μου φαίνονται γνώριμα, αλλά με βεβαιότητα αναφέρω την Κων/νο Αγγελίδη (πίσω από το Δήμαρχο). Τέλος ο τόπος της εκδήλωσης πρέπει να έγινε στον κεντρικό δρόμο, κοντά στο Παλλάδιο. Το πιθανότερο είναι να έγινε μπροστά στο παντοπωλείο του πατέρα μου, που τότε έκανε τα πρώτα επαγγελματικά του βήματα!

  Για την ιστορία, σημειώνω ότι για πρώτη φορά η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου ως επίσημης εθνικής γιορτής με παρέλαση στρατιωτικών τμημάτων καθιερώθηκε το 1946, με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου.