Τα χάνια και οι Σάπες.

 Οι Σάπες ήταν από παλιά το εμπορικό κέντρο μιας μεγάλης περιοχής. Ταξιδιώτες από την Ανατολή για τη Δύση και αντίστροφα διανυκτέρευαν εδώ για να συνεχίσουν το ταξίδι τους την επόμενη μέρα. Έμποροι έρχονταν για τις εμπορικές τους συναλλαγές με τα τοπικά εμπορικά. Άνθρωποι από την Επαρχία έμεναν στις Σάπες για να τελειώσουν τις αγορές τους, να πωλήσουν δικά τους προϊόντα, να εξυπηρετηθούν από τις δημόσιες υπηρεσίες. Μαζί τους έφερναν και τα ζώα, αφού αυτά ήταν το μεταφορικό τους μέσο! Για την εξυπηρέτηση όλων αυτών υπήρχαν τα πανδοχεία ή χάνια. Το χάνι είχε δωμάτια για τους ταξιδιώτες, αλλά και στάβλους για τα ζώα. Τα πιο καλά χάνια είχαν και ένα δωμάτιο στην είσοδο, που είχε ως σκοπό να συγκεντρώνει τους πελάτες για να συζητούν θέματα που θα τους ενδιέφεραν. Εκεί έπιναν και το ρόφημά τους, τσάι ή καφέ. Το όνομα των Σαπών όμως είχε κι άλλη σχέση με τα χάνια.

   Μια παλιά μαρτυρία ενός Γάλλου περιηγητή [A. Viquesuel] μεταφρασμένο γράφει: "Σαπτσιλάρ, 7-8 λεύγες νοτιοανατολικώς της Γιουμουρτζίνας βρίσκεται Σαπ χανά ή Σιαπτσί [ή ακόμη Σιαπτσιλάρ, πληθυντικός του Σιαπτσί. Σαπ σημαίνει στύψη, Χανά σημαίνει πανδοχείο. Το χωρίον πήρε το όνομά του από τα πετρώματα της στύψης. Σαπ-χανά ή Χανέ: Η κωμόπολη ονομάζεται κι έτσι. Πραγματικά η ονομασία αυτή συνδύαζε τα δυο στοιχεία της, τη ρίζα Σιάπ [στύψη] και το Χανά ή Χανέ, δηλαδή "το πανδοχείο".

  Από το χρονογράφημα του Γεωργίου Ποάλα, εγγονού του Κων/νου Ποάλα, καταγράφω την εξής πληροφορία: "... Φόρτωναν από το λιμάνι και κατεβαίνοντας το δρόμο Κιρκά -Τσομπάν Κιοί γονατίζανε, σαν προσκυνητές μπροστά στο τζαμί για να ξεφορτώσουν την πραμάτεια του πάππου μου στο Σαπτσή και να ξαναγονατίσουν στα χάνια του Οικονόμου και του Τσότσιου για την αγορά της Γκιμουλτζίνας. Μεταφέρανε κυρίως τα πετρέλαια της «Στιάουα Ρομάνα», σε κασόνια -δύο τενεκέδες το καθένα- τα μεγάλα τρίριγα σακιά της ζάχαρης και του ρυζιού και τα πάνινα σακιά με άλευρα και σιμιγδάλια". ... Η περίοδος στην οποία αναφέρεται προσδιορίζεται γύρω στα 1870. Αναφέρει δηλαδή ότι υπήρχαν δυο χάνια, του Οικονόμου και του Τσότσιου, ηπειρωτών στην καταγωγή.

   Το χάνι του Ντερτλή Αμέτ. Κατά την περίοδο 1920-1935 οργανωμένα χάνια υπήρχαν δυο. Το ένα από αυτά ήταν του Ντερτλή Αμέτ και βρισκόταν στην Κεντρική οδό, εκεί που σήμερα βρίσκεται το υφασματοπωλείο του Ιδρίζ Αμέτ, εγγονού του. Ήταν από τα πιο οργανωμένα χάνια στην εποχή του. Διέθετε μερικά δωμάτια για τη διανυκτέρευση των ταξιδιωτών, είχε στάβλο για την παραμονή των ζώων, καθώς επίσης κι ένα υποτυπώδες συνεργείο για την επιδιόρθωση των βλαβών στα κάρα. Στην πίσω πλευρά του πανδοχείου υπήρχε ανάλογος εξοπλισμός για το δέσιμο των ζώων, ταΐστρες για τα ζώα. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα, που τη θυμούνται ακόμη και όσοι σήμερα είναι ηλικίας πενήντα χρόνων με τους καμηλιέρηδες και τις καμήλες. Πολύ συχνά περνούσαν ομάδες από καμήλες, δεμένες η μια με την άλλη, καθώς κουβαλούσαν εμπορεύματα, όπως ξύλα, κάρβουνα, υφάσματα κλπ.

Το χάνι του Χατζηχουσεΐν.  Το χάνι του Χατζηχουσεΐν και των παιδιών του υπήρχε από το 1922 μέχρι το 1935 τουλάχιστον. Βρισκόταν κι αυτό στον κεντρικό δρόμο. Ολόκληρο το οίκημα αποτελούνταν από το πανδοχείο και από μικρά μαγαζάκια επί της κεντρικής οδού. Χαρακτηριστικά γράφει στο βιβλίο του ο γιατρός Χρ. Τσιτσώνης: " Ήτο και τούτο ευρύχωρον και έκειτο εις τον κεντρικόν δρόμον των Σαπών με κυρίαν είσοδον μεγάλην. Η προς τον κεντρικόν δρόμον πλευρά του εχρησιμοποιείτο ως στήριγμα (τοίχος) δια την δημιουργίαν, με προσθέσεις ξυλίνας κ.λ.π. μικρών μαγαζιών του ενός δωματίου."

  Υπήρχαν και άλλοι επαγγελματίες, κυρίως παντοπώλες, που για να εξυπηρετούν τους πελάτες τους από τη γύρω περιοχή διέθεταν μικρά δωμάτια για τη διανυκτέρευση και χώρους για να δένονται τα ζώα. Αυτοί ήταν οι Μ. και Κων. Ποάλας, ο Χριστόδουλος Χαδόλιας και άλλοι. (από το βιβλίο Χ. Τσιτσώνη)

  Το ξενοδοχείο "Η ΑΝΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΙΣ"

  Από τα πιο παλιά ξενοδοχεία ήταν: "Η Αδριανούπολις". Ανήκε στον Κων/νο Χατζηθεοδώρου. Ο Κων/νος Χατζηθεοδώρου ήρθε στις Σάπες το 1924, πρόσφυγας από την Ανατολική Ρωμυλία. Άνθρωπος δραστήριος και ικανός, δημιούργησε μια επιχείρηση μοναδική για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Το ξενοδοχείο είχε δυο ορόφους, επάνω ήταν τα δωμάτια και κάτω η αίθουσα υποδοχής μαζί με 4-5 μικρά εμπορικά. Κατά την περίοδο της λειτουργίας του φιλοξένησε γνωστά ονόματα του καλλιτεχνικού κόσμου, όπως ήταν ο Αργυρόπουλος, ο Λογοθετίδης, ο Κατράκης, η Κυβέλη, κ.ά. Για το ξενοδοχείο υπάρχει ενδιαφέρουσα περιγραφή από την κόρη του Ζωή Ρετάλη Χατζηθεοδώρου στην εισαγωγή του βιβλίου, που αναφέρεται στην περίοδο της βουλγαρικής κατοχής. Λειτούργησε περίπου μέχρι το 1960. Αργότερα το κτίριο πουλήθηκε σε άλλον ιδιοκτήτη, ο οποίος το γκρέμισε και στη θέση του έκτισε καινούριο οίκημα, απέναντι από την Εθνική Τράπεζα.

  Το ξενοδοχείο «ΑΒΕΡΩΦ»

  Το άλλο ξενοδοχείο των Σαπών που λειτουργούσε από τα πρώτα χρόνια μετά το 1920 ήταν το ξενοδοχείο " ΑΒΕΡΩΦ " ιδιοκτησίας του Στέργιου Παπαστεργίου. Ο Παπαστεργίου, ηπειρώτης στην καταγωγή, εγκαταστάθηκε στις Σάπες το 1924. Ήταν από τους δραστήριους ανθρώπους της εποχής και αναμείχθηκε στα κοινά, αφού έγινε και Πρόεδρος της Κοινότητας Σαπών (1931). Το ξενοδοχείο "ΑΒΕΡΩΦ" ήταν ένα διώροφο οίκημα στον κεντρικό δρόμο (εκεί που σήμερα είναι το κρεοπωλείο Τζανίδη). Λειτούργησε μέχρι το 1940 κι έκλεισε όταν άρχισε ο πόλεμος και οι Σάπες βρισκόταν υπό βουλγαρική κατοχή. Τότε έφυγε και ο Παπαστεργίου από τις Σάπες. Μετά την απελευθέρωση το κτίριο λειτούργησε για ένα διάστημα και ως Εφορεία. Σήμερα το κτίριο αυτό έχει γκρεμιστεί και στη θέση του κτίστηκε μια σειρά από εμπορικά καταστήματα και διαμερίσματα.

  Ξενοδοχεία στις Σάπες.

  Για πολλά χρόνια, από το 1960 και μετά, στις Σάπες δεν υπήρχε ούτε μια ξενοδοχειακή μονάδα για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των επισκεπτών. Κανείς ιδιώτης δεν ρίσκαρε να επενδύσει χρήματα για να λειτουργήσει μια τέτοια επιχείρηση. Βασική αιτία ήταν κι ακόμη εξακολουθεί να ισχύει είναι η έλλειψη τουριστικού ενδιαφέροντος. Έτσι οι ενδιαφερόμενοι για διανυκτέρευση ή διαμονή πήγαιναν στην Κομοτηνή ή Αλεξανδρούπολη. Εκπαιδευτικά, πολιτιστικά προγράμματα και άλλες εκδηλώσεις δεν μπορούσαν να φιλοξενήσουν ανθρώπους στις Σάπες. Από το 1999 το κενό ανέλαβε να καλύψει η τότε δημοτική αρχή με το κτίσιμο ενός μικρού, αλλά σύγχρονου δημοτικού ξενοδοχείου στον καταπράσινο λόφο “Δενδράκι”, απ' όπου προσφέρει άνεση και πανοραμική θέα της κωμόπολης. Διαθέτει άνετο parking, δωμάτια με βεράντα,τηλέφωνο, τηλεόραση, mini bar, θέρμανση. Τα τηλέφωνα είναι: 2532021001-4. Το ξενοδοχείο έλυσε πολλά από τα προβλήματα που υπήρχαν και αρκετοί ξένοι προτιμούν την ηρεμία του τοπίου. Οικοτουριστικά καταλύματα στις Κασσιτερές Στο ακατοίκητο χωριό των Κασσιτερών, πέντε χιλιόμετρα από τις Σάπες σε μια θαυμάσια περιοχή από δεκάδες λοφίσκους όπου τα δέντρα και οι θάμνοι δημιουργούν ένα περιβάλλον ιδανικό για οικοτουρισμό, για τους λάτρεις της φύσης και του κυνηγιού,υπάρχουν τα δημοτικά οικοτουριστικά καταλύματα της περιοχής των Κασσιτερών.

Χάνια και Ξενοδοχεία των Σαπών

 Το χάνι του Ντερτλή Αμέτ. Μπροστά και οι καμήλες που την εποχή εκείνη μετέφεραν εμπορεύματα από την Ανατολή στη Δύση κι από τη Δύση στην Ανατολή.  

Περίπου στην περίοδο του 1960. Μετά από μερικές δεκαετίες από την προηγούμενη φωτογραφία, όπου διακρίνουμε το χάνι του Ντερτλή Αμέτ, που λειτουργεί πλέον ως υφασματοπωλείο από το γιο του Ιδρίζ και για μερικά χρόνια και από τον εγγονό του Αμέτ. Σήμερα όλο το παλιό κτίσμα της φωτογραφίας έχει γκρεμιστεί και είναι ανοιχτό ως οικόπεδο στον κεντρικό δρόμο της αγοράς.

 Η είσοδος στο χάνι του Χατζηχουσεΐν

 Το ξενοδοχείο "η Ανδριανούπολις". Διώροφο οίκημα που είχε στον επάνω όροφο τα δωμάτια και στον πρώτο μια αίθουσα υποδοχής μαζί με 4-5 μικρά μαγαζιά στον κεντρικό δρόμο.  

 Πίσω και στο κέντρο της φωτογραφίας φαίνεται το οίκημα που ήταν το άλλο ξενοδοχείο, το "Αβέρωφ", ιδιοκτησίας του Παπαστεργίου Στέργιου. Λειτούργησε μέχρι το 1940.

  Η οικία Χρ. Χαδόλια. 

 Και η οικία Ποάλα.

 Το δημοτικό ξενοδοχείο.

 και τα οικοτουριστικά καταλύματα.