25 Μαρτίου 1924: Μια από τις ιστορικές φωτογραφίες που έχω στη διάθεσή μου. Πέρα από τους ανθρώπους εντύπωση μου έκανε και η όψη των κτισμάτων. Είναι σπάνιες οι φωτογραφίες της εποχής αυτής που έχουν εντοπιστεί οι τοποθεσίες τους. Προσπάθησα να εντοπίσω την τοποθεσία και νομίζω ότι το πέτυχα. Η κατοικία που φαίνεται αριστερά είναι η σημερινή της οικογένειας Ζαμπογιάννη [παντοπωλείο]. Λίγο δεξιά ξεχωρίζει ο πρώτος όροφος της οικίας του Κωνσταντή Ποάλα, ενώ διακρίνεται μια πόρτα, που σημαίνει ότι τότε δεν υπήρχε δρόμος. Λίγο πιο δεξιά είναι ένα μικρό μαγαζάκι, όπου για χρόνια οι παλιοί Σαπαίοι θυμούνται εκεί να βρίσκεται ο Βασίλης Μαλλίδης [αντιπροσωπεία SINGER]. Ακόμη πιο δεξιά ήταν το ξενοδοχείο "Αβέρωφ" του ηπειρώτη Στέργιου Παπαστεργίου. Σήμερα από τα κτίσματα αυτά σώζεται ακόμη του Ζαμπογιάννη, αλλά με σημαντικές επιδιορθώσεις και προσθήκες. Από το πλήθος των μαθητών, των επισήμων και των άλλων ανθρώπων έχω να σημειώσω ότι σχεδόν όλοι είναι πρόσφυγες καταγόμενοι από την Ανατ. Θράκη, που ήδη από το 1921, '22 και '23 άρχισαν να εγκαθίστανται στο Σαψί, που για πρώτη φορά πήρε το όνομα "Σάππαι". Μακάρι να μπορούσα να αναγνωρίσω περισσότερα πρόσωπα. Λίγα κατάφερα να εντοπίσω. Και ας αρχίσω από το Νικόλαο Καπζάλα, πρόεδρο τότε της Κοινότητας Σαππών, με την κόρη του Γεωργία στα γόνατα. Ο Αρχιμανδρίτης Ιωαννίκιος Μακαριώτης, διευθυντής του σχολείου, πρόσφυγας από την Κωνσταντινούπολη. Η Βενετία Γουναροπούλου, η πρώτη ελληνίδα δασκάλα στις Σάπες, ιερό πρόσωπο για μένα, αφού από αυτήν προέρχονται πολλές ιστορικές φωτογραφίες του αρχείου μου. Οι τρεις κόρες της Αλκμήνη, Δόμνα και Ματθίλδη, οι οποίες εργάστηκαν ως δασκάλες, αφού είχαν σημαντική μόρφωση από τα σχολεία της Βάρνας, από όπου ήρθαν πρόσφυγες. Ο λόγος που επιλέχτηκε για την φωτογράφιση εδώ έχει την εξήγησή του. Ακριβώς απέναντι, σύμφωνα με μαρτυρία της Αλκμήνης Γουναροπούλου, εκεί που σήμερα βρίσκεται η ταβέρνα "Μέλισσα", τότε λειτουργούσε ως ένα από τα 4 ξεχωριστά τμήματα του δημοτικού σχολείου κι εκεί το πιθανότερο είναι να έγινε η σχολική γιορτή.  Τέλος, ένα ακόμη πρόσωπο που αναγνώρισα, από σύγκριση, είναι του Κων/νου Παγώνη, παντοπώλη τότε, πατέρας του φίλου μου Σταύρου.  Αν μπορέσω να βρω και άλλα πρόσωπα θα προσθέσω τα ονόματά τους εδώ. Η φωτογραφία μου παραχωρήθηκε από τον Κωνσταντίνο Ψαθά, απόγονο της οικογένειας της Αλκμήνης Γουναροπούλου-Ψαθά. 

1938 - Τα σχόλια είναι με υποθέσεις δικές μου και όχι των κατόχων της φωτογραφίας. Η πιθανότερη ημερομηνία αυτής της φωτογραφίας πρέπει είναι η 4η Αυγούστου του 1938. Τα ρούχα των παιδιών που ξεχωρίζουν στο βάθος είναι καλοκαιρινά, ενώ μια ομάδα της νεολαίας της ΕΟΝ φαίνεται να πηγαίνει προς τον τόπο της τελετής. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από το παράθυρο του ξενοδοχείου "Αδριανούπολις" και δείχνει τον κεντρικό δρόμο όπου σήμερα από δεξιά είναι το κατάστημα Αγγελίδη Γ. και Κ. , μετά η κατοικία του Παπαδημητρίου Γ. Απέναντι ακριβώς φαίνεται το τότε ξενοδοχείο "Αβέρωφ". Κάτω ήταν καφενείο. Σήμερα εκεί βρίσκεται το κρεοπωλείο του Τζανίδη και αριστερά το παντοπωλείο Ζαμπογιάννη. (αρχείο Στ. Αγγελίδη)

Σάπες 25 Μαρτίου 1947 ή '48. Παρέλαση μαθητών. Εντυπωσιακή φωτογραφία που υπάρχει  δημοσιευμένη στο βιβλίο του Χρήστου Τσιτσώνη "Αι Σάππαι". χωρίς καμμιά πληροφόρηση. Προηγούνται οι τρεις παραστάτες της σχολικής σημαίας, οι δύο ντυμένοι εύζωνοι και ο σημαιοφόρος με κανονική ενδυμασία. Πίσω ακολουθεί το τμήμα του σχολείου που μάλλον είναι μαθητές Γυμνασίου.  Τα σπίτια που φαίνονται είναι από τα πρώτα που υπήρχαν την εποχή εκείνη. Το πρώτο ήταν το γωνιακό μπακάλικο του Αθανασιάδη. Στη συνέχεια ένα χαμηλό κτίσμα, που διακρίνεται καλύτερα στην αμέσως προηγούμενη φωτογραφία και αμέσως μετά η οικία του Βασ. Μαλλίδη, η οποία υπάρχει ακόμη και σήμερα , όπως και αυτή του Σκοπιανού και τότε Λεοντιάδη.   (ίσως η τελευταία στο βάθος). Παρατήρησα ακόμη και το δέντρο που υπάρχει στο δεξιό άκρο και που δε θυμάμαι να το ξαναείδα σε άλλη.

Σάπες 25 Μαρτίου 1947 ή 48. Εντυπωσιακή φωτογραφία από το αρχείο του Βασιλείου Μαλλίδη, που είναι της ίδιας ημέρας με την ακριβώς προηγούμενη!. Εδώ βλέπουμε να προηγούνται οι πρόσκοποι των τμημάτων των σχολείων. Σημαιοφόρος είναι ο Γιόγκατζης Θεόδωρος και παραστάτες οι Θανάσης Μπακιρτζής (αριστερά) και Βασίλειος Μαλλίδης (δεξιά). Εντύπωση προκαλεί και η εμφάνιση των σπιτιών που βρίσκονται πίσω από τον κόσμο και δείχνει πώς ήταν τότε..

Σάπες 1951:  Μοναδική φωτογραφία της εποχής εκείνης. Οι παραστάτες του δημοτικού σχολείου Σαπών από αριστερά: Χαδόλια Χρυσούλα , Παπαδόπουλος Πέτρος, Ντίνα Αλεξιάδου. Τα μικρότερα παιδιά στη δεύτερη σειρά δεν αναγνωρίστηκαν. Δεν μπορώ να πω ποια Εθνική Γιορτή είναι, αλλά λίγη σημασία έχει. Οι παραστάτες ντυμένοι με εθνικές στολές περνούν μπροστά από τους επισήμους και μάλιστα βλέπετε το σημαιοφόρο να αποδίδει τιμές με την κλίση της σημαίας προς το κάτω!  Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το φόντο της φωτογραφίας. Πίσω από το σημαιοφόρο διακρίνεται η διώροφη κατοικία του μπαρμπαγιάννη Κηπουρού, οποίος στο ισόγειο είχε φούρνο, που λειτουργούσε με τα ξύλα. Σήμερα το κτίσμα αυτό δεν υπάρχει. Οι κληρονόμοι του έχουν κτίσει τα επόμενα χρόνια νέο διώροφο κτίσμα. Πιο πέρα ήταν το γαλακτοπωλείο του Αλέκου Χαρισιάδη, που το ίδιο κτίσμα σήμερα είναι φαρμακείο. Η επόμενη κατοικία είναι του πατέρα της μαθήτριας Χαδόλια και στη θέση του κτίστηκε νέο τριώροφο κτίσμα, του Βαγγέλη Χαδόλια. (αρχείο φωτογραφίας: Μάγδα Παπαδοπούλου).

  Σάπες 28/10/1952: Οι μαθητές και μαθήτριες του Γυμνασίου Σαπών με τη σημαία του σχολείου, είναι παραταγμένοι έτοιμοι για να μεταβούν στην εκκλησία για τη δοξολογία, την κατάθεση και μετά στην παρέλαση. Το κτίριο του Γυμνασίου ήταν ακριβώς εκεί που βρίσκεται σήμερα το Πολύκεντρο. Οι μαθητές βρίσκονται στη σημερινή θέση της Λέσχης Προσκόπων. Πίσω διακρίνεται η εκκλησία και οι πίσω όψεις των σπιτιών του Αλ. Σταυρίδη και του Κων. Ουρεϊλίδη. Από τους μαθητές αναγνωρίστηκαν οι: Στέργιος Μπούζγας (αρχείο φωτο), Χρήστος Μυλωνάς, Μαίρη Σιδηροπούλου, Θανάσης Καβούνης, Μαίρη Πενηντάρη, Κούλα Τεφτσίδου, Ελπίδα Μαυρίδου, Βασιλική Γρηγορίου, Βικτώρια Βασιλειάδου, Καλλιόπη Γκαζίνου, Ελένη Καραθανάση. Στο κέντρο της φωτογραφίας ο τότε γυμναστής Κων/νος Λουρίκας. Εντύπωση δημιουργεί η αμφίεση του συνόλου των μαθητών με εθνικές στολές. 

Σάπες 25η Μαρτίου 1952: Από την παρέλαση του Γυμνασίου Σαπών την 25η Μαρτίου 1952. Οι μαθητές βρίσκονται στο ύψος του καφεκοπτείου Ζαμπογιάννη και έχει φορά από δυτικά προς τα ανατολικά. Αναγνωρίστηκαν οι μαθητές: Κώστας Κρυστάλλης (σημαιοφόρος), Τάσος Βεζυρίδης, Πλάτων Παπαδόπουλος, Ξανθούλα Χαριτοπούλου, Μαίρη Σιδηροπούλου (αρχείο φωτογραφίας). Από τους παραπάνω μαθητές και μαθήτριες οι 4 έγιναν δάσκαλοι. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στην ''Ελεύθερη Άποψη''.

Σάπες 25 Μαρτίου 1952: Αυτή η φωτογραφία που πρόσφατα ήρθε στα χέρια μου (Οκτ.2020), έχει ιδιαίτερη σημασία. Ο λόγος; Η παρουσία του παππού μου. Είναι ο ιερέας Απόστολος Μαλλές, πατέρας της μητέρα μου, πρόσφυγας από την Κεσσάνη. Χειροτονήθηκε το 1927 και ήταν ο παπάς του Χαμηλού. Το 1948 ήρθαν οικογενειακώς την εποχή του Εμφυλίου στις Σάπες και έκτοτε έμεινε εδώ, μέχρι το 1955, όταν πέθανε από μια αρκετά βασανιστική ασθένεια την εποχή εκείνη. Στη φωτογραφία γίνεται η κατάθεση στεφάνων στο μικρό Ηρώο ανάμεσα στην εκκλησία και το Δημοτικό Σχολείο. Δεν γνωρίζω το λόγο γιατί όλοι κοιτούν στο ίδιο σημείο και χαμογελούν! Ίσως στέκονται για μια αναμνηστική φωτογραφία! Από τα υπόλοιπα πρόσωπα της φωτογραφίας αναγνωρίστηκαν οι: Ποτουρίδης Γαβριήλ, η Καραθανάση Σταματία, σύζυγος του τότε Δημάρχου και ο μικρός γιος της Τάσσιος (ζει στις ΗΠΑ), οι δυο αξιωματικοί της αστυνομίας και του στρατού. Τα μικρά κοριτσάκια είναι η Βάσω Οικονόμου και η φίλη της Άννα Χατζηθεοδώρου. Πίσω τους η κυρία είναι η Αγλαΐα Οικονόμου, μητέρα της Βάσως και σύζυγος του αστυνόμου. Στη 2η σειρά αναγνωρίζω το Μαυρίδη Νικόλαο, εφοριακό και το Γεώργιο Τσιτσιπάπα, διευθυντή του Δημοσίου Ταμείου. (Αρχείο: Βασιλείου Μαλλίδη).

1953 - Από την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου 1953. Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα γιόρταζαν το "ΟΧΙ" με παρελάσεις. Η φωτογραφία είναι από το 1953, όπου ένα τμήμα των ανδρών του Τάγματος Εθνοφυλακής Σαπών παρελαύνει μπροστά από τους επισήμους με δήμαρχο τον Καραθανάση Δημ. Ακριβώς τότε ήταν και η πρώτη περίοδος που οι Σάπες είχαν αιρετό δήμαρχο. Πρώτος από δεξιά ο Θόδ. Βαλασιάδης, στο αρχείο του οποίου εντόπισα τη φωτογραφία.

1954: Παρέλαση της 25ης Μαρτίου. Στο προαύλειο του παλιού Γυμνασίου τμήμα μαθητών με τις εθνικές στολές είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν για την παρέλαση της ημέρας εκείνης. Κάτω από τις οδηγίες και εντολές του γυμναστή τους Κων/νου Λουρίκα. Εντύπωση προκαλεί, πέρα από το χαμόγελο όλων και "οι μύστακες" των μαθητών! Μάλλον θα πρόκειται για καλλιτεχνική έκφραση της μορφής των ηρώων του 1821, οι οποίοι έτρεφαν έντονα μουστάκια!  Έτσι εξηγώ την ύπαρξή τους, γιατί διαφορετικά δείχνουν ηλικία πολύ πέραν της σχολικής!  Δεν έχει σημασία βέβαια, αλλά θα ήθελα να εκφράσω και τον προβληματισμό μου για τη χρονολογία της φωτογραφίας (1954), η οποία σε σύγκριση με λίγο προηγούμενη, που μοιάζουν να είναι της ίδιας ημέρας, αναφέρεται ως 1952.  Η Δημοσίευση έγινε στην εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟΨΗ" και προέρχεται από το αρχείο της Μαίρης Σιδηροπούλου, τότε μαθήτριας του σχολείου, της οποίας ο πατέρας ήταν γεωπόνος στον τότε Κρατικό Πειραματικό Γεωπονικό Σταθμό της Επιμελητείας.

Σάπες 28/10/1954. Μαθητές και μαθήτριες του Γυμνασίου Σαπών μαζί με τους δύο καθηγητές τους το Διονύσιο Μουζάκη και το Θεολόγο Κατούδη. Μαζί τους και οι Νίκος Καπέτσης και Σταύρος Αγγελίδης του Λεωνίδα, που μάλλον θα ήταν μέλη Σχολικής Επιτροπής. Πίσω τους διακρίνονται τα άλλα τμήματα των μαθητών παραταγμένοι γύρω από το μικρό τότε ηρώο, που βρισκόταν ανάμεσα στην εκκλησία και το Δημοτικό Σχολείο. Από τους μαθητές αναφέρονται οι: Βραδέλης Κώστας, Πλάτων Παπαδόπουλος, Τάσος Βεζυρίδης, Μαίρη Σιδηροπούλου, Ξανθούλα Χαριτοπούλου, Στέργιος Μπούζγας, Τάκης Κωφίδης, Ελπίδα Μαυρίδου, Ελένη Σαγίρη, Κώστας Τεφτσίδης, Χρήστος Μυλωνάς, Θανάσης Καβούνης. (αρχείο: Μπούζγας Στέργιος). Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στην Ελεύθερη Άποψη. (24/10/2013).

Από την παρέλαση της 25ης Μαρτίου του 1954. Ο  δήμαρχος Σαπών Δημήτριος Καραθανάσης, ανάμεσα στους αξιωματικούς του στρατού και της αστυνομίας. Διοικητής του ΤΕΑ Σαπών ο νέος Διοικητής Κωσταντάρας Αλέξανδρος και ο Διοικητής του Α.Τ. Σαπών Δρούλιας. Με την άσπρη καπαρντίνα ο Γυμνασιάρχης Βασ. Κουτουμάνης. [Αρχείο Ισίδωρου Καραθανάση]

Σάπες 25 Μαρτίου 1955. Οι δυο φωτογραφίες έχουν διαφορά λίγων ωρών. Η ομάδα των τυμπανιστών και σαλπιγκτών του Γυμνασίου σε μια αναμνηστική φωτογραφία με το γυμναστή τους Κώστα Λουρίκα. Βρίσκονται στην αυλή του Γυμνασίου Σαπών, εκεί που σήμερα βρίσκεται το ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ του Δήμου.  Στη δεύτερη, η παρέλαση έχει αρχίσει με την ίδια ομάδα των τυμπανιστών να προπορεύεται και να δίνει το ρυθμό για το βηματισμό των τμημάτων. Δεν υπήρχε τότε η πολυτέλεια μιας φιλαρμονικής!  Στη θέση των επισήμων ο Δήμαρχος Δημήτριος Καραθανάσης, ο Γυμνασιάρχης Βασίλειος Κουτουμάνη.

Η φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Αντώνη Παπαδόπουλου, ο οποίος βρίσκεται ανάμεσα στους συμμαθητές του. Αναφέρω τα ονόματα της επάνω φωτογραφίας:  Ανδρέας Καφετζής - Ελευθέριος Εμμανουηλίδης - Πασχάλης Κωνσταντινίδης - Λουρίκας Κων/νος (γυμναστής), Θεοχάρης Κωνσταντινίδης και Αντώνης Παπαδόπουλος. 

Από την παρέλαση της 25ης Μαρτίου του 1956 ή '57.   Ο δήμαρχος Δημ. Καραθανάσης, ανάμεσα στους άλλους επισήμους, παρακολουθούν την παρέλαση. Γνωρίζω μόνο τον ιερέα πατέρα Νικόλαο, ο οποίος αντικατέστησε τον παππού μου παπαπόστολο Μαλλέ, που την εποχή αυτή, ήδη έφυγε από τη ζωή, μετά από μια δίχρονη ασθένεια.  Δίπλα στο Δήμαρχο ο Διοικητής του ΤΕΑ Σαπών Καρβέλας Θεόδωρος, ένας Αρχιμανδρίτης, ο Γυμνασιάρχης Κουτουμάνης Βασ. και πρώτος ο μικρός Γιάννος, ο μικρός γιος του πάτερ Νικόλαου... [Αρχείο Ισίδωρου Καραθανάση]

Φωτογραφίες από το αρχείο του ισίδωρου Καραθανάση.

Επάνω: Στο παλιό Ηρώο, γύρω στα 1955 ή 56. Κάτω στο νέο Ηρώο γύρω στα 1956 ή 57.  Δήμαρχος ήταν ο Δημήτριος Καραθανάσης. Στην πρώτη φωτογραφία βλέπουμε την τελευταία κατάθεση στο ηρώο του 1944 και στη δεύτερη την πρώτη στο Ηρώο του 1956. 

Συνέχεια στη 2η σελίδα